ΟΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (1870-1920)
Το Πανελληνιον
Περι το 1912-13 οι ηθοποιοι και θιασαρχες Φιλιππας Απεργης και Πλουταρχος Ιμπροχωρης εστησαν εκει με προχειρα μεσα ενα θεατρακι, που σιγα σιγα μαγαλωσε κα ι εγινε μια συμπαθητικη θεατρικη αιθουσα, με το ονομα ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ.
Γυρω στο 1920 ,μεταονομαστηκε σε ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ. Προβαλλοταν περιπετειωδεις ταινιες με τους ηρωες Ελμο,Ταρζαν,Μπουφαλο Μπιλ, που τοσο συγνοινουσαν την νεολαια σόλο τον κοσμο
Αργοτερα οταν εγινε το ΜΟΝΤΕΡΝ στην παραλια προτιμησαν το καινουπγιο σινεμα με τα κατιφενια καθισματα και το χαζι μετα την προβολη στον Λευκο Πυργο.
Το Σπλεντιτ
Ο κινηματογραφος αυτος, που αργοτερα μετενομαστηκε σε Ιλιον, βρισκοταν στην γωνια της οδου Λαγκαδα και βαρδαριου.Επαιζε εργα καουμποιστικα με πολλα επεισοδεια και ιταλικα εργα. Σ΄ αυτα εφερναν τα πρωινα οι δασκαλοι τους μαθητες των δημοτικων σχολειων με μειομενο εισητηριο.
Πολυ αργοτερα ,συχναζαν στο Ιλιον οι φανταροι απο τους στρατωνες του Παυλου Μελα .Σαν αποτελεσμα απομακρυνθηκε το πιο συντηρητικο κοινο.Κατκ καιρους , χρησιμοποιησαν το Ιλιον για θεατρο ο ηθοποιος Σταυρος Μαχαιριδης, θιασοι 2ης κατηγοριας .
Το ΜΟΝΤΕΡΝ
Διπλα στο Αμερικανικο Προξενειο βρισκοταν ο κινηματογραφος Μοντερν.Ηταν ενα μεγαλο παραπηγμα που χρησιμοποιοταν σαν αποθηκη.Οταν το 1915 ηρθαν τα συμμαχικα στρατευματα ο εξυπνος επιχειρηματιας Σεγουρα εστρωσε το πατωμα της αποθηκης με καδρονια,εφτιαξεμια ομοφη προσοψη και το ονομασε ΣΙΝΕ ΜΟΝΤΕΡΝ.
Στην απχη ηταν 3ης κατηγοριας ,συχναζαν εργατοπαιδα, ανθρωποι του λιμανιου,φανταροι.
Τα εργα που επαιζε ηταν αστυνομικες περιπετειες,κωμικες ταινιες με τον Φατυ,τον Σαρλω και δραματικες ταινιες.Στα 1920 το ΜΟΝΤΕΡΝ ευπρεπιστηκε και αρχισε να προβαλλει εργα με τις ιταλιδες ντιβες της εποχης Μπερτινι,Ιταλια Αλμιραντε,Μαρια Τζιακομπινι,Καρμεν Μπονι.
Το ΠΑΤΕ
Ο κινηματογραφος αυτος ειχε ωραια προσοψη και μια πολυτελεστατη αιθουσα με βελουδινες πολυθρονες και επιχρυση γυψινη διακοσμηση.Εκει παρουσιαζαν οπερες και οπερετες οι ξενοι θιασοι που περνουσαν απο την πολη αυτη.
Το ΠΑΤΕ προβαλε γαλλικες και ιταλικες ταινιες,γιατι το κοινο του το αποτελουσαν κυριως εβραικες οικογενειες μεγαλλικη και ιταλικη κουλτουρα.Εκει εδειναν συναυλιες η χορωδια του θερμαικου.η χορωδια του Βασιλειαδη και η μαντολινατα του χατζημιχαηλ.Γινοταν και σχολικες εορτες πολλων γυμασιων.Σημερα στη θεση αυτη βρισκεται οκινηματογραφος ΡΑΔΙΟ ΣΙΤΥ.
Τομανάς Κ., Οι κινηματογράφοι της παλιάς Θεσσαλονίκης , εκδ.Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1993
Οι θερινοι κινηματογραφοι
Στη Σαλονίκη με τις υπεροχες καλοκαιριατικες βραδιές υπήρχαν απο παλια υπαιθρια σινεμα. Διαβαζουμε στην εφημεριδα των βαλκανιων οτι το καλοκαιρι του 1919 λειτουργουσαν στην πολη μας 2 θερινα σινε¨μα. Ο ΕΔΙΣΣΩΝ στην οδο Βασιλισσης Ολγας 166,κοντα στην Αναληψη, και το ΕΚΛΑΙΡ, στην οδο Αγιου Δημητριου 162,κοντα στο σπιτι του Κεμαλ, το τωρινο Τουρκικο Προξενειο.Η διαφημιση δεν αναφερει τιποτε για τις ταινιες που προβαλλονταν, γραφει ομως οτι στα διαλλειματα σερβιρονταν γκαζοζα,σιναλκο και ουζο με μεζε.
Οι ταινιες που παιχτηκαν στη Θεσσαλονικη μεχρι την μεγαλη πυρκαγια
Ακομα στην Θεσσαλονικη και μετα την απελευθερωση της εξακολουθουσε να ζει στο ρυθμο της τουρκοπολης.Οι περιπου 160.000 κατοικοι της μιλουσαν ελληνικα τουρκικα, εβραιικα,βλαχικα,αρμενικα, ιταλικα,γαλλικα και αρβανιτικα.
Το μωσαικο αυτο πλουτιστηκε τον Οκτωμβρη του 1915 με τον ερχομο των στρατευματων της Ανατολικης Στρατιας. Μαροκινοι ,ινδοι,καναδοι, ρωσοι, ιταλοι, γαλλοι και εγγλεζοι τριγυριζαν στην πολη και ανακατευονταν με τον ντοπιο πληθυσμο.Εσκαβαν ολημερις χαρακωματα γυρω απο την πολη για να την υπερασπιστουν απο ενδεχομενη επιθεση των γερμανοβουλγαρων.Κυνηγουσαν καθε λογης θεαματα και διασκεδασεις: θεατρακια,ταβερνες,καφε σαντ αλλα και οι κινηματογραφοι ηταν καθε βραδυ γεματοι. Δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί εφημερίδες της εποχής εκείνης κι έτσι, μόνον από βιβλία ξένων στρατιωτικών που υπηρέτησαν στην πόλη μας, από λευκώματα κυρίων και από σκόρπια φύλλα εφημερίδων που βρίσκονται σε χέρια ιδιωτών, μαθαίνουμε ότι είχαν παιχτεί οι ακόλουθες ταινίες Το μονοπάτι της έχιδνας, Το περιδέραιο της βασιλίσσης, Στα όρια της τρέλας Νύχτα καταιγίδος, Ο Ματσίστας αστυνόμος, Έντα Γκάμπλερ, Η μάσκα, Καμπίρια με την Ιτάλια Αλμιράντε-Μαντσίνι.
Σινεμά Ολύμπια
Κοψίδας Κ., ., Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης “μέσα από τις καρτ-ποστάλ 1886-1917”, Θεσσαλονίκη 1992
Ο μύθος της Καμπίρια τοποθετείται στη Καρχηδόνα του 3ου π.Χ. αιώνα. Ήρωες του μύθου είναι ο ρωμαίος πατρίκιος Φλούβιος Αξίλας, η Καμπρίνα και ο μεγαλόσωμος απελεύθερος νέγρος, που ο συγγραφέας του έργου Γκαμπριέλε ντ’Ανούντσιο του έδωσε τ’όνομα Ματσίστας. Ο σκηνοθέτης της ταινίας Παστρόνε διάλεχε για τον ρόλο του Ματσίστα τον φορτοεκφορτωτή του λιμανιού της Τζένοβα Βαρθολομαίο ΠαγκάνΙ. Αυτός, στην ψευδοϊστορική αυτή ταινία, κατόρθωσε να σώσει την Καμπρίνα που την ετοίμαζαν για θησία στο θεό Μολώχ και να την φέρει στον ερωτευμένο Ρωμαίο πατρίκιο. Τροβατορε, Φρανσεσκα ντα Ριμινι, Ο βασιλευς Ληρ,Ρωμαιος και Ιουλιετα,Ο εμπορος της Βενετιας,Η ιστορια του πιεροτου,Ζιγκολετ,Ηκυρια με τας καμελιας. Το ιερον δασος,Το ανθος του κακου,Το γαμηλιο εμβατηριο,μια νυχτα στην Καλκουτα με την Λυντα Μπορελι. Η ωραια σαλαμανδρα,η μαμα Πουπε,οι μιξοπαρθενες,οι μοναχικες καρδιες, το τσιγγανικο παθος,οικογενειακες χαρες,το μυστικο της γαλαζιας σπηλιας,ο δρομος της αμαρτιας, τριανταφυλλα και αγκαθια, μοντερνοι ιπποτες, η παντομιμα του θανατου, το ασπρο γαντι,το αδειο κρεββατακι, το ρομαντζο, η κραυγη της αγνοτητας,λουλου, ο χορος του απαχη, οερωτας της τυφλης,η αγνωστης ,η δουλη, η κορη του παστορα, η νυχτα του τρομου ,το επαναστατημενο τυρολο, η καμαριερα με την γερμανιδα Εννυ Πορτεν .
1917
Μετα την πυρκαγια του 1917 , που εξαφανισε την μιση Θεσσαλονικη και αφησε αστεγους χιλιαδες πυροπαθεις,τα σινεμα ΠΑΛΛΑΣ , ΣΠΛΕΝΤΙΤ και το καινουριο ο Ρωμπαπας στον κηπο του Λευκου Πυργου,προβαλλουν γαλλικες ,ιταλικες και αμερικανικες ταινιες. Τοτε παιχτηκαν οι ταινιες του Ντειιντ Γκριφφιθ ,η γεννηση ενος εθνους και η μισαλοδοξια.
Παλλάς
Κοψίδας Κ., ., Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης “μέσα από τις καρτ-ποστάλ 1886-1917”, Θεσσαλονίκη 1992
Τον ιδιο καιρο προβάλλονται και μονοπρακτες κωμωδιες με πρωταγωνιστη τον Σαρλ ΣΙΑΠΛΕΝ οπως τον εγραφαν οι διαφημισεις.Ειναι οι ταινιες του Τσαρλυ ΤΣΑΠΛΙΝ, του Σαρλο.
Στους εβραιους ιδιοκτητες των κινηματογραφων Ααρων Κοεν,Ισαακ Ναακ και στους αδερφους Σεγουρα οφειλουμε πολλα για τις πληροφοριες των εφημεριδων Απογευματινη, Νεα Ευρωπη και Εφημερις των Βαλκανιων
1919
Πριν καλα τελειωσει ο πολεμος ,αρχιζουν τα πρωτα συννεφα.Σαλονικιοι φανταροι στελνονται αστην Ουκρανια για να πολεμησουν τους μπολσεβικους και στην Μικρα Ασια γαι να προασπισουν τα συμφεροντα των αγγλογαλλων. Προβαλλονται οι ταινιες.
Στο ΣΠΛΕΝΤΙΤ : "Η αλωση της Κωνσταντινουπολης","Οι κατασκοποι της Νεας Υορκης", δανεισε μου την γυναικα σου,το ψυχοραρραγημα του Βυζαντιου.
Το ΠΑΛΛΑΣ : Κηλις αιματος,ΟΤΑΝ ΔΥΕΙ ΟΗΛΙΟΣ, Μεσαλινα,Λουκριτα Βοργια, η σκια τα επτα θανασιμα αμαρτηματα.
Το ΜΟΝΤΕΡΝ:η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΥΔΙΟΥ, η τυφλη οδος ,η κομψη Σεληνη, ο ναυγος, η κρυμμενη μεδουσα, ο γοργοθας της αγαπης, ο λυκος, οι αραχνες. Η τελευταια ταινια ηταν του γερμανου σκηνοθετη Φριτς Λανγκ,που μαζι με τους ΦΡΗΝΤΙΧ ΜΟΥΡΝΑΟΥ, ΛΕΝΙ,ΓΚΡΟΥΝ, ηταν οι εκπροσωποι του γερμανικου εξπρεσιονιστικου κινηματογραφου.Ο εξπρεσιονισμος ειναι μια καλλιτεχνικη κινηση πυ εμφανιστηκε κατα τις αρχες του αιωνα μας ως αντιδραση στον ιμπρεσιονισμο. Επιχειρει οχι να εκφρασει την εντυπωση που προκαλει ο εξωτερικος κοσμος, αλλα να σφραγισει εντονα την παρασταση του εξωτερικου κοσμου συμφωνα με την προσωπικη αποψη του καλλιτεχνη.
Το ΠΑΤΕ:Η κυρια με τις καμελιες,η οδος του καθηκοντος ,η υπεκφυγη,η καταπτωση, το ροδον της Γραναδας με την Λινα Καβαλιερι.
1920
Παιζονται ιταλικες ταινιες , χαρη στις ομορφες ντιβες.Το ονομα της πρωταγωνιστριας ηταν αρκετο,οι θεατρωνες αγοραζαν διχως καν να δουν προηγουμενως την ταινια.Απο την αλλη μερια,οι εβραιοι επιχειρηματιεςεφερναν ιταλλικες και γαλλικες ταινιες που δεν θα χρειαζοταν να μεταφρασουν. Αρχιζει μια σταθερη ανοδο του γερμανικου κινηματογραφου που με τους αριστους ηθοποιους της Γερμανιας και της Αυστριας θα επιβληθειστην Ευρωπη.
Το ΜΟΝΤΕΡΝ: Ολογχοφορος υπολοχαγος, το αποκαλυπτικο σημα , η χαρουμενη ψυχη, ο κατακτητης του κοσμου, το λουλουδι του Καυκασουμε την Καρμεν Μπονι,εξω στην ομιχλη, η κυρια Ταλιεν με την Λιντα Μπορελι,η εναερια τορπιλη,
ο δικαστικος φακελλος, ο ναος της αυτοθυσιας, οι περιπετειες ενος φιληδονου.
Το ΠΑΛΛΑΣ :η χελωνα, η λασπη και τα αστρα, οι τρεις ερασται με τον Αμλετο Νοβελι, η ιστορια ενος απορου με την Πινα Μενικελι.
Το ΠΑΤΕ : Η εγκληματικη κληρονομικοτητα, η γυμνη αληθεια,η αποπλανηση,
η τελευταια μερα, μις Ντοποθυ, η οδος του καθηκοντος , το γυαλινο σπιτι με την Μαρια ΤΖΙΑΚΟΜΠΙΝΙ, η νεα αυγη, τα βασανα της ψυχης, η τραγικη οπτασια με την Ρενε Σαλβαζ, Μ ανταμ Ντυμπαρυ, Σιμονη με την Λιλιαν Κροτσε και τον Λουι Ζουβε+
Τομανάς Κ., Οι κινηματογράφοι της παλιάς Θεσσαλονίκης , εκδ.Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1993
