Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1870-1920
Ζωγράφοι
Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς για καλλιτεχνική κίνηση στη Θεσσαλονίκη πριν το 1912, παρόλο που για αρκετά χρόνια μετά την απελευθέρωση ο τόπος έμεινε στην ίδια "πνευματική υποτονία", όπου "η μόνη αλλαγή ήταν η προσθήκη μιας έντονης νότας πατριωτισμού". Ωστόσο υπήρχαν και δημιουργούσαν στην πόλη καλλιτέχνες αρκετά αξιόλογοι, με σπουδές στο εξωτερικό, για τους οποίους σήμερα πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά. Το 1907 ζει, εργάζεται και πιθανότατα παρουσιάζει έργα της στη Θεσσαλονίκη η δεσποινίς Ελένη Ι. Σταματοπούλου, η οποία είχε σπουδάσει στη Φλωρεντία και στη Δρέσδη, είχε τιμηθεί ήδη με μετάλλιο στην Αλεξάνδρεια, είχε λάβει μέρος στις εκθέσεις της Χαλκίδος και των Αθηνών και ακόμη το έργο της "Προς τον τάφον" είχε βραβευθεί στη Διεθνή 'Εκθεση Αθηνών το 1904. Ο ζωγράφος, γλύπτης και γελοιογράφος Νίκος Κεσσανλής, ο οποίος σπούδασε στη Ρώμη και δίδαξε στην Κωνσταντινούπολη, έζησε, εργάσθηκε και δίδαξε ζωγραφική στη Θεσσαλονίκη μετά το 1912. Το 1913, ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση, αναφέρεται στο "Μικρασιατικόν Ημερολόγιον" η "θριαμβευτική εμφάνιση" του δεκαοχτάχρονου Κ. Παπαδιαμαντόπουλου "εις την εφέτος διοργανωθείσαν εν Θεσσαλονίκη καλλιτεχνικήν έκθεσιν", όπου ο καθηγητής ζωγραφικής κ. Κουδούνας επαίνεσε ιδιαίτερα τα έργα του.
Γουλάκη-Βουτηρά Αλ., "Προπολεμικές εκθέσεις ζωγραφικής στη Θεσσαλονίκη", Η Θεσσαλονίκη μετά το 1912, Θεσσαλονίκη 1986, σ.671-697.
Επιρροές
Η θρησκευτική τέχνη κατά την περίοδο αυτή (τέλη 19ου – αρχές 20ου αι.) ήταν το βασικότερο μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης και αισθητικής παιδείας. Ο νέος αιώνας βρίσκει την πόλη στη φάση της αστικοποίησης , και στην οικονομική της μεταμόρφωση , γεγονός που επιβάλλει έναν νέο τρόπο ζωής και συντελεί στην εμπέδωση μιας δυτικότροπης τέχνης, λόγω και των ποικίλων σχέσεων με την Αθήνα και το εξωτερικό, χωρίς βέβαια να αποκλείεται η συμπόρευσή της με τη λαϊκή και “μεταβυζαντινή” καλλιτεχνική της παράδοση.
Είναι ιστορικά βεβαιωμένο ότι η ισχυροποίηση της αστικής τάξης στη Θεσσαλονίκη ,που θα συντελεστεί με την Απελευθέρωση, θα επιφέρει την ενδυνάμωση εκείνων των καλλιτεχνών τάσεων, που για οικονομικούς, πολιτικούς και ιδεολογικούς λόγους είναι στραμμένες στις χώρες της Εσπερίας. Έτσι, οι εκθέσεις που θ’ ακολουθήσουν στους ελάχιστους εκθεσιακούς χώρους που υπάρχουν στην πόλη θα έχουν αυτόν τον προσανατολισμό. Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται άλλωστε όλες οι οργανωμένες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, αλλά και άλλες ομοειδείς έκφανσης της, όπως βλέπουμε στα ταφικά μνημεία και στις διακοσμημένες προσόψεις και αίθουσες των κατοίκων.
Παπανικολάου Μ., "Οι εικαστικές τέχνες στη νεότερη Θεσσαλονίκη" στο Χασιώτης Ι.(επιμ.), Τοις αγαθοίς βασιλεύουσα Θεσσαλονίκη Ιστορία και Πολιτισμός, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1997