Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1870-1920
 | |
| |
|
H ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Η Θεσσαλονίκη αρχίζει να έχει θεατρική ζώη από νωρίς, ήδη πριν από το 1912. Και συνεχίζει ως τις μέρες μας να παρουσιάζει αξιόλογη ζωτικότητα στον τομέα αυτόν, μοιλονότι η μόνιμη θεατρική δραστηριότητα της πόλης εμφανίζεται , στο ποσοτικό τουλάχιστον επίπεδο μάλλον ισχνή.
Τα στοιχεία που συνιστούν τη θεατρική ζωή της Θεσσαλονίκης είναι, από τη μία οι “εισαγώμενες” παραστάσεις περιοδείας (κυρίως αθηναϊκές” και,από την άλλη, οι γηγενείς παραγωγές . Οι τελευταίες διαιρούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες : τις ερασιτεχνικές και τις επαγγελματικές. Στις επαγγελματικές παραγωγές μπορεί να γίνει η διακρισή μεταξύ των ευκαιριακών παραστάσεωνμ ελαφρού μουσικού θεάματος και των προσπαθειών δημιουργίας μόνιμων πυρήνων θεάτρου πρόζας, που μας ενδιαφέρει κυρίως εδώ. Η ιστορία του θεάτρου της Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα ζητούμενα της θεατρολογικής έρευνας και θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο συλλογικής προσπάθειας . Εδώ θα περιοριστώ σε μια συνοπτική διαδρομή, επισημαίνοντας με την ευκαιρία “θέματα για ξετύλιγμα” και περιοχές που περιμένουν τον ερευνητή τους.
Η προϊστορία
Στο τελευταίο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα ανεβάζοντας στη Θεσσαλονίκη κάποια έργα από ερασιτεχνικούς όμιλους (“Ομόνοια”,”Ορφεύς”,”Όμιλος των Συντεχνιών”, “Όμιλος Φιλομούσων”, “Εβραϊκή Λέσχη” κ.α.) κυρίως όμως παρουσιάζονταν παραστάσεις περιοδείας: η Θεσσαλονίκη, πολύγλωσση πόλη, ήταν τότε σταθμός στη διαδρομή προς την Κωνσταντινούπολη ιταλικών και γαλλικών θιάσων (κωμωδίας και οπερέτας κυρίως), αλλα΄και αθηναϊκών σχημάτων. Έτσι, σύμφωνα με τις αναγγελίες των εφημερίδων της Θεσαλονίκης, έδιναν παραστάσεις στην πόλη γνωστοί θίασοι της Αθήνας, όπως του Βασιλειάδη (1875), του Αλεξιάδη(1880), του Τασόγλου(1880), του Ταβουλάρη (1883) .Στάθμευσε επίσης λίγο αργότερο στη Θεσσαλονίκη, ο Δημήτριος Κοτοπούλης, που ερχόταν από την Πόλη (1896, 1898), η “Νέα Σκηνή” του Χρηστομάνου (Νοέμβριος 1902), καθώς και ο θίασος μελοδράματος του Διονυσίου Λαυράγκα (1905).
Χαρακτηριστικά της παρουσίας των περιοδευόντων αθηναϊκών θιάσω: τα πολλά έργα (ώστε να γίνεται καθημερινή αλλαγή) ένα ρεπερτόριο χαρμάνι, όπου γειτονεύει η “αλατισμένη” γαλλική φαρσοκωμωδία με το αρχαίο και το σαικξπηρικό δράμα η ταλαιπωρία καλλιτεχνών και θεατών σε ακατάλληλες αίθουσες κ.α. Ας σημείωθει ακόμα ότι παίζονταν και πολλά θεατρογραφήματα με θέματα αντλημένα από την ελληνική ιστορία, που πλουτίζονταν με πατριωτικά υπονοούμενα προς ενθουσιασμόν του κοινού.
Τριάντα χρόνια εισαγόμενης θεατρικής ζωής
Στην πρώτη δεκαετία του ελεύθερου βίου της πόλης παρατηρείται, αναφορικά με τις επισκέψεις ποιοτικών αθηναϊκών σχημάτων, κάτι σαν έκρηξη .Έτσι , στις αρχές του 1914, για να πάρουμε ένα παράδειγμα, μέσα σε λιγότερη από ενάμιση μήνα εμφανίζονται στη Θεσσαλονίκη: ο θίασος της Κυβέλης με δεκατρία έργα (πολύ βουλεβάρτο, αλλά και Νόρα του Ίψεν , Αντιγόνη του Αλφιέρι, Το άσπρο και το μαύρο του Μελά, Φωτεινή Σαντρή του Ξενόπουλου) ο θίασος του Θωμά Οικονόμου με εννέα (Πατέρας του Στρίνμπεργκ, Βρυκόλακες του Ίψεν, Ραδιουργία και έρως του Σίλλερ, Ο κουρεύς της Σεβίλλης του Μπωραμσαί,Φάουστ του Γκαίτε, Άμλετ κλπ.) ο θίασος της Κοτοπούλη με δέκα (πλάι σε πολλές ελαφρές κωμωδίες, Συρανό ντε Μπερζεράκ του Ροστάν και Ηλέκτρατου Χόφμανσταλ). Η Κοτοπούλη παρουσίασε και τα Παναθήναια, που γέμισαν με τα “πατριωτικά” τους νούμερα τέσσερις βραδιές το θέατρο.
Η παράσταση των Παναθηναίων έδωσε το έναυσμα για την ανάπτυξη της ντόπιας επιθεώρησης που την τροφοδοτούσε η πλούσια κοινωνική, πολιτική και πολεμική επικαιρότητα της ταραγμένης δεκαετίας 1912-1922: Πανθεσσαλονίκεια, Ο καθρέπτης της Θεσσαλονίκης , Η σαλάτα της Θεσσαλονίκης , Το πανόραμα της Θεσσαλονίκης (τις περισσότερες τις έγραψε ο Μιχ. Καρακωνσταντίνου). Γενικότερα, η παρουσία ξένων στρατιωτικών , κυρίως Γάλλων, εξηγεί τον πολλαπλασιασμό των παραστάσεων οπερέτες , επιθεώρησης , κωμωδίας μετ’ ασμάτων, καθώς και τις συχνές επισκέψεις αντίστοιχων ξένων θιάσων.
Παπανδρέου Ν.," Η θεατρική ζωή της Θεσσαλονίκης", στο Χασιώτης Ι.(επιμ.), Τοις αγαθοίς βασιλεύουσα Θεσσαλονίκη Ιστορία και Πολιτισμός, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1997
ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ ΛΕΣΧΗ
Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε εδώ τις διάφορες λέσχες της πολυπληθούς Ισραηλίτικης Κοινότητας και του Συλλόγου Αποφοίτων της Alliance Israelite Universelle, που έδιναν συχνά ερασιτεχνικές παραστάσεις. Μετά το Χουριέτ μάλιστα, άρχισε και ο ανταγωνισμός της σοσιαλιστικής Φεντερασιόν με την σιωνιστική Μακάμπη, εκπρόσωποι της σιωνιστικής ιδέας ήταν στην πόλη μας η Ένωση Μπένε Σιών, η Ένωση Τέοντορ Χερτζλ και οι λέσχες Τιφερέθ Ισραέλ, Μαξ Νορδάου, Μενορά, Τελ Αβίβ.
Τομανάς Κ., Το θέατρο στην παλιά Θεσσαλονίκη (1872-1944), εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1994
ΤΑ ΘΕΑΤΡΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Τα θεατράκια της Εγνατίας
Τα έτη 1915-18, που η Θεσσαλονίκη ήταν έδρα της Ανατολικής Στρατιάς, στήθηκαν στην Εγνατία πολλά θεατράκια, που δυσκολευόμαστε να τα εντοπίσουμε, επειδή άλλαζαν κάθε τόσο ονόματα.
Πριν από την μεγάλη πυρκαγιά του 1917, τα θεατράκια αυτά, εκτός από της Βικτωρίας Κορέ, ήταν τσαντήρια ή αποθήκες, που μετατράπηκαν πρόχειρα σε θέατρα για να ψυχαγωγουν την πολύχρωμη και πολύγλωσση πελατεία. Εκεί έπαιζαν θίασοι τρίτης κατηγορίας και “καλλιτέχνιδες” απ’όλες τις χώρες της Μεσογείου. Για το ποιόν τους παραπέμπουμε στα λεγόμενα του διευθυντή του Ξενοδοχείου Μπριστόλ. (Βλ. Οι ταβέρνες της παλιάς Θεσσαλονίκης).
Έπαιζαν, λοιπόν, στα θεατράκια αυτά παντομίμες, κωμειδύλλια, πατριωτικά έργα, μπροστά στους φουκαράδες ασιάτες και αφρικανούς, που πολεμούσαν για την ελευθερία των ευρωπαϊκών λαών, για την ελευθερία που δεν είχαν στην πατρίδα τους οι ίδιοι. Έβλεπαν τον Κατσαντώνη συντροφιά με τον Μεγαλέξανδρο να σφάζουν γουρουνοτσάρουχους βουλγάρους, τον Αθανάσιο Διάκο μαζί μ’έναν σενεγαλέζο να σκοτώνουν έναν γερμανό στρατηγό με μονόκλ και άλλα τέτοια. Στο φινάλε, όλος ο θίασος επί σκηνής, έσειε τις σημαίες των Συμμάχων και τραγουδούσε τους Εθνικούς τους Ύμνους.
Μετά την αποχώρησε των συμμαχικών στρατευμάτων, επέζησε μόνο το θέατρο της Βικτωρίας και δύο τρία άλλα, που ψυχαγωγούσαν τους επαρχιώτες πριν πάνε για ύπνο στα γειτονικά χάνια.
Τομανάς Κ., Το θέατρο στην παλιά Θεσσαλονίκη (1872-1944), εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1994
Πρώτη ημέρα πυρκαγιάς 1917
Ζαφείρης Χρ., Παπατζήκας Αρ., Εν Θεσσαλονίκη 1900-1960, εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1999
Χειμερινά θέατρα Θεσσαλονίκης
Εγνατία
Στην Εγνατία ,εκεί που ήταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια ο κινηματογράφος ΑΤΤΙΚΟΝ, βρισκόταν το θέατρο ΚΟΝΚΟΡΝΤΙΑ. Είχε δύο σειρές θεωρεία και φωτιζόταν με κεριά. Το μεγάλο πλεονέκτημα ήταν ο΄τι βρισκόταν κοντά στην αριστοκρατική συνοικία της πόλης, τον Φραγκομαχαλά, και στα ξενοδοχεία Κολόμπο και Μπενεντέτι. Έτσι, θεατές και ηθοποιοί περιόριζαν στο ελάχιστο τους κινδύνους από τις νυχτερινές μετακινήσεις στους δρόμους μιας πόλης, στους οποίους κυκλοφορούσαν σχεδόν μονίμως τακτικά και άτακτα στρατεύματα.
ΓΑΛΛΙΚΟΝ
Το 1872, ο ηθοποιός του “θιάσου Λαμπούνα” Τζουράνοβιτς έκτισε ένα ξύλινο, πολυτελέστατο θέατρο, που φωτιζόταν με λάμπες πετρελαίου, στην καρδιά της φραγκολεβαντίνικης συνοικίας, στην γωνία των σημερινών οδών Βικτωρός Ουγκό και Βεροίας . Ήταν το Theatre Francais ,το ΓΑΛΛΙΚΟΝ Θέατρον, που κάηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1890.
Το 1882 το ερειπωμένο ΚΟΝΚΟΡΝΤΙΑ επισκευάζεται, αλλάζει όνομα και γίνεται Θέατρον ΠΟΙΚΙΛΑ.Το εγκαινιάζει ο θίασος Αριστοφάνης του Δημοσθένη Αλεξιάδη.
Το 1883, ο ιταλοεβραίος ιμπρεσάριος Ρομπέρτο Νοάχ κτίζει στην πλατεία Κολόμβου το Θέατρον ΕΔΕΜ, που λειτουργεί και ως καφέ σαντάν.Σε μία συμπλοκή μεθυσμένων θαμώνων, ένας τούρκος αξιωματικός του ναυτικού σκότωσε τον ιδιοκτήτη του κέντρου. Ο γιός του, που ήταν ιταλός υπήκοος, αποζημιώθηκε από την Οθωμανική κυβέρνηση κι έφυγε στην Ιταλία.Το θέατρο σιγά σιγά ρήμαξε.(Βλ. και Τα καφενεία της παλιάς Θεσσαλονίκης).
Μετά την πυρκαγιά του 1890
Μετά την πυρκαγιά του 1890, στην αναμορφωμένη παραλία κτίστηκαν τα θέατρα ΟΛΥΜΠΙΑ (εκεί που είναι σήμερα το εστιατόριο ΟΛΥΜΠΟΣ ΝΑΟΥΣΑ), ΑΛΑΜΠΑ και ΖΕΥΣ ή ΖΟΥΠΙΤΕΡ (κάπου ανάμεσα στο σημερινό καφενείο ΑΙΓΑΙΟΝ και το Αμερικανικό Προξενείο). Το θέατρον ΖΕΥΣ μετονομάστηκε αργότερα ΕΝΤΕΝ κι έγινε Εντευκτήριο του Ομίλου Φιλομούσων. Μετά το 1915 στεγάστηκε σ’αυτό η Λέσχη Φιλελευθέρων.
Αφίσα του θεάτρου Αλάμπρα
Αναστασιάδης Γ., Χεκίμογλου Ε., Όταν η Θεσσαλονίκη μπήκε στον 20ο αιώνα, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2000.
ΠΟΙΚΙΛΩΝ (ΣΚΑΙΤΙΝΓΚ)
Το 1903 ο Πλούταρχος Ιμποχώρης με χρηματοδότη τον Αβραμίκο Μπεναχμίας έκτισε στην μπουλβάρ Χαμιδιέ (σημερινή Εθνικής Αμύνης), εκεί που είναι σήμερα το τριγωνικό άνοιγμα μεταξύ του κτιρίου της ΕΜΣ και του θεάτρου, το Θέατρον ΠΟΙΚΙΛΩΝ. Έγινε γνωστό με τ’όνομα ΣΚΑΙΤΙΝΓΚ, γιατί κατά τις θεατρικά νεκρές εποχές λειτουργούσε ως πατινάζ. Είχε μεγάλη σκηνή, που προσφερόταν για ν’ανεβάζονται πολυπρόσωπα έργα , πλατεία στρωμένη με τσιμέντο και γύρω γύρω θεωρεία, με τραπεζάκια κατά το ευρωπαϊκό σύστημα, για να πίνουν παράλληλα και το ποτό τους οι εκλεκτοί θεατές.
Για πολύν καιρό μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ενοικιαστής του ΣΚΑΙΤΙΝΓΚ ήταν ο Γιώργος Μαργαρίτογλου, ένας κοσμογυρισμένος και πολύγλωσσος κωνσταντινουπολίτης, που ήξερε μέχρι τι μάρκα σαμπάνια έπιναν οι τακτικοί του πελάτες. Γιατί, όταν δεν είχε θεατρική παράσταση, στην πλατεία έβαζαν τραπεζάκια και η αίθουσα μετατρεπόταν σε κέντρο πολυτελείας με ταχυδακτυλουργούς, μάγους, ζογκλέρ και μπαλέτα με ωραία κορίτσια.
Το 1906, μέσα στον πευκόφυτο κήπο του Λευκού Πύργου δίπλα στη θάλασσα, κτίζεται το Θέατρον ΛΕΥΚΟΥ ΠΥΡΓΟΥ, που λειτουργεί και ως κινηματογράφος .
ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ
Το Θέατρον ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ βρισκόταν στην οξεία γωνία, που σχημάτιζε η οδός Εθνικής Αμύνης με οδό Ντ’Εσπερέ. Το έκτισε το 1915 ο Σταύρος Μαχαιρίδης μαζί με το Πλούταρχο Ιμπροχώρη, στο σημείο που είχε παλιότερα καφενείο ο τούρκος Ισμαήλ. Αργότερα, το θέατρο λειτούργησε ως κινηματογράφος με τ’ όνομα ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ, ακόμα αργότερα ως χοροδιδασκαλείο και τελικά μετατράπηκε στο φοιτητικό καφενείο ΝΕΟΣ ΠΑΡΘΕΝΩΝ .
Πιθανή θέση του θεάτρου ¨Εντεν
Αναστασιάδης Γ., Χεκίμογλου Ε., Όταν η Θεσσαλονίκη μπήκε στον 20ο αιώνα, εκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2000.
ΟΛΥΜΠΙΑ - ΠΑΤΕ
Το κινηματοθέατρο ΟΛΥΜΠΙΑ της παραλίας, κοντά στην πλατεία Ελευθερίας, γνώρισε ημέρες δόξας πριν από την μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Αμέσως μετά την πυρκαγιά του 1917, στην οποία κάηκαν το ΟΛΥΜΠΙΑ και το ΠΑΤΕ της παραλίας , σ’ένα άκτιστο οικόπεδο εκεί που είναι σήμερα ο κινηματογράφος ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΝ, οι Φίλιππας Απέργης , Πλούταρχος Ιμπροχώρης, Πολύκαρπος Παναγιωτίδης (γαμπρός του Απέργη) και Αβραμίκος Μπεναχμίας έκτισαν το Θέατρον ΠΑΝΘΕΟΝ , που γνώρισε μεγάλες δόξες κατά τα δεκαπέντε χρόνια της ζωής του.
ΠΑΝΘΕΟΝ
Μπαίνοντας στο θέατρο από την οδό Δ.Μαργαρίτη, που τότε λεγόταν οδός Καλλάρη , στα δεξιά , ήταν ένας υπερυψωμένος καγκελόφρακτος κηπάκος . Στα τραπεζάκια του κήπου έπιναν τον καφέ τους οι ηθοποιοί όταν δεν είχαν πρόβα ή παράσταση , εκεί γίνονταν οι καυγάδες μεταξύ ηθοποιών κι εκεί περίμεναν τα καλοκαιρινά βραδάκια τις θεατρίνες οι θεατρόγαμπροι , για να τις πάνε στα κοσμικά κέντρα.
Στα αριστερά του διαδρόμου ήταν ένα πολύ καλό εστιατόριο, στο οποίο έτρωγαν οι ηθοποιοί όταν το θέατρο είχε πιένες ή όταν κερνούσε κανένας μπον βιβέρ.
Το θέατρο είχε πολύ μεγάλη αίθουσα , δύο σειρές θεωρεία και τέσσερις τεράστιες θερμάστρες , που έκαιγαν κωκ και που οι ταξιθέτες τις άναβαν από το μεσημέρι για να σπάσει το κρύο στη σάλα . Εδώ έδωσαν παραστάσεις πολλοί αξιόλογοι ξένοι και ελληνικοί μουσικοί θίασοι και θίασοι πρόζας.
Πίσω από την σκηνή του Θεάτρου , εκεί που είναι σήμερα το ΠΙΚΠΑ, είχε μια μεγάλη αυλή , στην οποία λειτουργούσε το θερινό θέατρο ή ο κινηματογράφος , προς μεγάλην τέρψιν των κατοίκων της οδού Φιλικής Εταιρίας (πρώην Παστέρ) που παρακολουθούσαν τις παραστάσεις δωρεάν.
Τομανάς.Κ., Το θέατρο στην παλιά Θεσσαλονίκη, εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη 1994
ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
1875 1876 1878 1879 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 1910 1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920
1875
27 Μαϊου 1875
Προχθές Κυριακήν εδόθη υπό φιλοτίμων και φιλομούσων νέων το δράμα του Βίκτωρος Ουγκό Ο Ερνάνης. Μεταξύ των πρωταγωνιστών διεκρίθησαν οι Γ. Μωραιτόπουλος, Ν. Βόγας, Ι. Βικόπουλος και η πρωταγωνίστρια του εκ Σερρών ελευσομένου θιάσου Ελένη Βακαρέλη.
30 Μαϊου 1875
Αύριον Σάββατον αρχίζει τας παραστάσεις του ο δραματικός θίασος Ευριπίδης του κυρίου Ιωάννου Βασιλειάδου με το δράμα του Θεόδωρου Ορφανίδη, “Χίος δούλη”. Θα επακολουθήσουν τα έργα “Θρησκεία και έρως”.
1876
20 Φεβρουαρίου 1876
Δια του ατμόπλοιου της γραμμής αφίχθη εκ Σύρου η μελοδραματική εταιρεία, ήτις θα δώσει παραστάσεις εις το ενταύθα θέατρον του κυρίου Νοάχ.
1880
18 Μαρτίου 1880
Αφίκετο εκ Κωνσταντινουπόλεως ο υπό κύριον Δημοσθένην Αλεξιάδην ελληνοδραματικός θίασος, όπως δώσει ενταύθα μικράν σειράν παραστάσεων.
11 Νοεμβρίου 1880
Λίαν προσεχώς άρχονται αι παραστάσεις του μελοδραματικού θιάσου του Καστάνια.
Χθες την εσπέραν παρεστάθη το έργον του ιατρού Μαρινού Κουτουβάλη, “Δάφνη”, όπερ εσημείωσεν μεγάλην επιτυχίαν.
1881
26 Σεπτεμβρίου 1881
¨Ηρξατο τας παραστάσεις του εν τω θεάτρω Κολόμπο ο θίασος Σαλβίνι με την κωμωδίαν του Ντομιτσίνι, ¨Ένα κακό βήμα”.
16 Δεκεμβρίου 1881
Αρχίζει απόψε τας παραστάσεις του ο αρμενοτουρκικός θίασος του Αγκόπ Νικοντασιάν με το έργον, “Οι επαίται”.
1882
16 Ιανουαρίου 1882
¨Αρχεται των παραστάσεων του εις το θέατρον Κονκόρδια ο ελληνικός φιλοδραματικός θίασος του κυρίου Δημοσθένους Αλεξιάδη.
23 Ιουνίου 1882
Αύριον το εσπέρας ποιεί αρχήν των παραστάσεων του εν τω θερινώ θεάτρω Απόλλων ο δραματικός θίασος Αριστοφάνης. Θα παιχθεί το δράμα του Βίκτωρος Ουγκό “Άγγελος”, “ο τύραννος του Παταβίου”, συν τη μονοπράκτω κωμωδία “Η κόρη του παντοπώλου”.
16 Σεπτεμβρίου 1882
¨Ήρξαντο εν τω θεάτρω Νοάχ αι παραστάσεις της ιταλικής δραματικής εταιρείας των γνωστών εις ημάς κυρίων Αουρέλι και Μποτίνι.
1883
23 Απριλίου 1883
Αφίχθη ο θίασος Μένανδρος των (Διονυσίου) Ταβουλάρη και Ευαγγελίας Παρασκευοπούλου, όστις θα παρουσιάσει τα έργα: Άμλετ του Σαίξπηρ[κλπ]. Αι παραστάσεις δίδονται εις το θέατρον Νόαχ της πλατείας Κολόμβου.
13 Αυγούστου 1883
Η ιταλική δραματική εταιρεία του Αμβρόσιου Μποτίνι, αποτελούμενη από τεσσαράκοντα πρόσωπα, άρχεται των παραστάσεων της εν τω θεάτρω Νοάχ.
17 Σεπτεμβρίου 1883
Αρχίζει εις το Γαλλικό Θέατρο τας παραστάσεις του ο μελοδραματικός θίασος του Λαμπρούνα, με σοπράνο την Λίλιαν ντ’ Ανζού, κοντράλτο την Τζέμα Μπελιντσόνι και μαέστρο τον Πασκουάλε Ρούσο.
1884
18 Φεβρουαρίου 1884
Αφίχθη ο θίασος Βεγλιάν, όστις μετά την Φαζιλέτ, τους Δύο λοχίας, την Κόρη της μαντάμ Αγκώ και την Ελένην του Μενέλαου, παρουσίασε το μελοδραμάτιον [Οι Ζειμπέκηδες], έργον ελαχίστης δραματικής αξίας, ιδιορρύθμου όμως μουσικής.
14 Απριλίου 1884
Τιμιτική παράστασις του κωμικού Αντουάν Σαρδού εις θέατρον Κονκόρδια με τον “Ερωτόκριτον” του Βιντζέντζου Κορνάρου.
28 Απριλίου 1884
Ο μελοδραματικός θίασος Σαντρέ ποιεί έναρξιν των παραστάσεων του εις το θέατρον Κονκόρδια με την οπερέτα “Οι Σωματοφύλακες στο μοναστήρι”.
29 Οκτωβρίου 1884
Ο ιταλικός θίασος του Ζοζέφ Σκαντούρα θα παίξει τα έργα “Γέρος και νέος” και “Ο θρίαμβος του έρωτος”.
12 Νοεμβρίου 1884
Άρχεται των παραστάσεων του ο ιταλικός θίασος με την “Τρομερά δολοφονία” και την κωμωδίαν “Ο μουσικοδιδάσκαλος”.
1885
16 Νοεμβρίου 1885
Χθες ήρξατο παραστάσεις εις το Ιταλικόν Θέτρον η αρμενοτουρκική εταιρεία του αξιόλογου και προσφιλούς εις το ημέτερον κοινόν κυρίου Κουρεγιάν. Πληροφορούμεθα ότι θέλει παρουσιάσει τα έργα “Ο κηροποιός,Ο Χορ χορ αγάς, Χορός μεταμφιεσμένων και Δον Καίσαρ του Βαζάν”.
30 Δεκεμβρίου 1885
Ευχαρίστως πληροθορούμεθα ότι ο εν Κωνσταντινουπόλει μελοδραματικός θίασος άγγλου τινός Μπάρεν κατ’ αυτάς θα μέλψει εν τω ημετέρω θεάτρω Νοάχ, προς τέρψιν των φίλων της μουσικής.
1887
13 Απριλίου 1887
Αύριον το εσπέρας διδαχθήσεται εν τω Γαλλικώ Θεάτρω υπό του διαπρεπούς δραματικού θιάσου Ευτέρπη, διευθυνόμενου υπό του αριστοτέχνου Μιχαήλ Αρνιωτάκη, το εκλεκτόν δράμα του διασήμου συγγραφέως Τζιακομέτι “Σάρα και Κάρολος” και η μονόπρακτος κωμωδία του Αλέξανδρου Πίστη “Θα αυτοχειριασθώ”.
20 Μαίου 1887
¨Εναρξις πυρκαιας εγένετο εν τω Γαλλικώ Θεάτρω, εν ω εδιδάσκετο εν ευεργιτική παραστάσει υπέρ του θιασάρχου Αρνιωτάκη το έργον Οθέλλος του Σαίξπηρ. Εις το τέλος της πρώτης πράξεως μια των παρά τον υποβολέα λυχνιών πετρελαίου εθραύσθη, το δε εν αυτή πετρέλαιον,
αναφλεγέν, διεχύθη προς όλας τας κατευθύνσεις. Εκ της επελθούσης συγχύσεως ανετράπησαν και έτεραι λυχνίαι, κορυφώσασαι την σύγχισην και τον τρόμον των εν θεάτρο ευρισκομένων, οίτινες ήρξαντο δρομαίως να διευθύνονται προς τας εξόδους. Η έγκαιρος επέμβασις των πυροσβεστών εσυνεχίσθη, του κοινού επιστρέψαντος εις τας θέσεις αυτού.
27 Μαίου 1887
Αφίκετο εις την πόλιν μας ο ομογενής “Νέος Ηρακλής” Παναγής Κουταλιανός και προτίθεται να δώσει δείγματα της υπερφυσικής αυτού δυνάμεως εις παράστασιν δοθησομένην εν τω Γαλλικώ Θεάτρω.
16 Ιουλίου 1887
Ευχαρίστως πληροφορούμεθα ότι ομάς νέων, πρωτοστατούντος του ποιητού Γεωργίου Παπουλιά, πρόκειται να δώσει εις το θέατρον του Νοάχ το κωμικοτραγικόν έργον “Ο μανιώδης”, του Γκολντίνι.
2 Σεπτεμβρίου 1887
Αι εν τω Γαλλικώ θεάτρω αρξάμεναι παραστάσεις του θιάσου Λασάλ και Σαρλέ εξακολουθούν.Οι ξένοι και οι ισραηλίται θεαταί –οι ομογενοίς απέχουν των παραστάσεων – εντυπωσιάζονται από το πολυάριθμον προσωπικόν του θιάσου, τον πλούσιον ιματισμόν και την χάριν της κυρίας Λασάλ.
1888
20 Σεπτεμβρίου 1888
Αφίκετο ο μελοδραματικός θίασος Θέσπις, προκειμένου να δώσει παραστάσεις εν τω Γαλλικώ Θεάτρω της πόλεώς μας.
1889
18 Ιανουαρίου 1889
΄Ηρξατο εν τω Γαλλικώ Θεάτρω τας παραστάσεις του ο θίασος του ιταλού Ποέτρο Ζόλι.
25 Φεβρουαρίου 1889
Απόψε άρχεται των παραστάσεων του εν τω Γαλλικώ Θεάτρω δια του μελοδράματος “Ριγκολέτο” ο μελοδραματικός θίασος του Ντι Τζιόρτζιο.
3 Απριλίου 1889
Προχθές, κατά το τέλος της παραστάσεως του μελοδράματος “Καρναβάλι της Νάπολης”, έλαβον χώρα ασχημίαι τινές επί σκηνής εκ μέρους αχρείου τινός, αι οποίαι υφ’ όλου του κοινού απεδοκιμάσθησαν. Φρονούμεν ότι η διεύθυνσις του θιάσου πρέπει να παρατηρήσει τω αχρείω εκείνω αοιδώ ότι οφείλει να δεικνύει εις το εξής πλείονα σεβασμόνπρος το κοινόν.
10 Μαίου 1889
Ο θίασος του Σπυρίδωνος Σφήκα θέλει παρουσιάσει το δράμα του Κλέωνος Ραγκαβή “Η Δούκισσα των Αθηνών”.
1890
26 Σεπτεμβρίου 1890
Εις το Ιταλικόν Πολυθέαμα αρχίζει παραστάσεις ο μελοδραματικός θίασος των κυριών Κλωντέν και Ζεφρουά. Ως πληροφορούμεθα, θα δώσει δεκαπέντε παραστάσεις με τα έργα “Η μασκώτ”, “Η κόρη της μαντάμ Αγκώ”, “Περικόλ”, “Η ωραία Ελένη” και “Ο Κυανοπώγων”.
30 Μαίου 1892
Ο δραματικός θίασος Μένανδρος, διευθυνόμενος υπό του κυρίου Εμμανουήλ Λοράνδου, άρχεται των παραστάσεων τιυ κατ’ αυτάς.
27 Ιουνίου 1892
Πληροφορούμεθα ότι ο θίασος Σοφοκλής περάνας επιτυχώς την θερινήν αυτού σαιζόν εις Ανδριανούπολιν, ανεχώρησε κατευθυνόμενος εις θεσσαλονίκην.
3 Φεβρουαρίου 1893
Παρεκλήθημεν υπό της Επιτροπής της Λέσχης Συντεχνιών να δημοσιεύσωμεν έκκλησιν προς το σεβαστό κοινόν όπως υποστηρίξει αυτήν εν τη δοθεισομένη την εσπέραν της Παρασκευής 5ης τρέχοντος μηνός θεατρικήν παράστασιν εν τω Ιταλικώ Πολυθεάματι, της οποίας το εισπραχθησόμενον ποσόν θέλει αποσταλεί προς ανακούφισιν των εκ του σεισμού παθόντων Ζακυνθίων.
3 Φεβρουαρίου 1893
Εν τω θεάτρω Εδέμ της πλατείας Κολόμβου υπό του γαλλικού θιάσου οπερέτας της Σούζη Λαγκράντ παρασταθήσονται και νέαι οπερέται [πλην των παλαιών].
20 Μαίου 1893
Χθες αφίκετο εκ Κωνσταντινουπόλεως και ήρξατο των παραστάσεων του ο θίασος Cita di Napoli του θιασάρχου Αρθούρου Στράβολο με το έργον Nuova Beffana.
1894
Έρχεται στην πόλη μας ο θίασος των Φίλιππα Απέργη και Λαλαούνη και παρουσιάζει κωμειδύλλια και δράματα.
11 Νοεμβρίου 1898
Σύμφωνα με την τουρκική εφημερίδα Ασρ, σε παράσταση του θιάσου Μανακιάν στι θέατρο ΕΝΤΕΝ της παραλίας, τούρκος υπολοχαγός πυροβόλησε και ευτυχώς μόνο τραυμάτισε ελαφρά την αρμένισσα ηθοποιό μαντάμ Φρασκουί. Ο απλοϊκός Μουζιλίμ Εβέλ (υπολοχαγός) συγκινήθηκε πολύ και, “συντελούσης και της αμάθειάς του, εξέλαβε ως πραγματικά τα επί σκηνής δρώμενα”, έγραψε η εφημερίδα.
12 Φεβρουαρίου 1900
Ο ¨Ομιλος Φιλομουσών δίνει θεατρική παράσταση στην μεγάλη αίθουσα του Παρθεναγωγείου με το έργο “Σαμψών και Δαλιδά”.
22 Νοεμβρίου 1901
Αρχίζει στην πόλη μας παραστάσεις η Νέα Σκηνή του Χρηστομάνου και, μια εβδομάδα αργότερα, ο Θωμάς Οικονόμου με το Βασιλικό Θέατρο.
Νοέμβριος 1902
Εμφανίζεται στην πόλη μας η Νέα Σκηνή του Χρηστομάνου και δίνει σειρά παραστάσεων στο Εντέν της παραλίας [κατ’ άλλους Οντεόν].
1903
¨Επειτα από πολύμηνη διακοπή, που οφείλεται στην αναστάτωση της ζωής της πόλης από τηνδράση των βουλγάρων αναρχοσοσιαλιστών, ξαναρχίζει η θεατρική κίνηση:έρχονται οι θίασοι του Βεγλιάν, του Εμίλιο Ντάρβια, της Αρτεμισίας Ζούμπου, της Ζαν ντ’Αρράς και του Δημήτρη Κοτοπούλη (στον οποίο συμμετέχει και η παιδούλα Μαρίκα Κοτοπούλη).
1905
Το εθνικό φρόνημα τονώνεται με τις παραστάσεις του ελληνικού θιάσου, της Αθηνάς Λοράνδου και το μελόδραμα τα Διονύση Λαυράγκα.
1906
Ο θίασος της Αθηνάς Λοράνδου εγκαινιάζει το θέατρον Λευκού Πύργου και, λίγους μήνες αργότερα, κατεδαφίζονται τα τείχη του περίβολου του Λευκού Πύργού.
Οι εβραίοι ενοικιασταί του κήπου του Λευκού Πύργου δεχτηκαν να γίνει στο θέατρο του κήπου παράσταση προς όφελος των βουλγαρικών σχολείων. Το εκτελεστικό της Οργανώσεως στην μέση της παραστάσεως αναστάτωσε έτσι το θέατρο, που θεαταί και ηθοποιοί έφυγαν τρέχοντας.
1910
Αιματηρή σύγκρουση έγινε στο θέατρο Σκαίτινγκ κατά την παράσταση της οπερέτας “Η εύθυμη χήρα” του Λέχαρ από τον θίασο της βιενέζας Μίλα Τόρεν, με θύματα δύο έλληνες θεατές.
1912
Τα καφενεία της πόλης μετατρέπονται σε καφέ σαντάν και ξεφυτρώνουν πολλά θεατράκια, που παίζουν νούμερα από τις επιθεωρήσεις Παναθήναια, Πανόραμα, Καρνέ, κυρίως για τους αξιωματικούς και τους φαντάρους, αφού οι πολίτες φοβούνται να κυκλοφορήσουν την νύχτα. Μεγάλη επιτυχία γνωρίζει το επιθεωρησιακό τραγουδάκι:
Ευζωνάκια μας καημένα , ήρθε η ώρα η χρυσή,
που θ’ αστράφτει το τουφέκι, θα θερίσει το σπαθί.
Ευζωνάκια μας καημένα, βάλ’τε ολόχρυσα φτερά,
σας προσμένει πανηγύρι και σας καρτερεί η χαρά,
θα ξυπνήσει ο βασιλιάς μας, που κοιμάται στο ιερό,
και η Αγιά Σοφιά θα λάμψει με σημαία με σταυρό…
1915
Λειτουργούν πολλά θέατρα που διασκεδάζουν τους πολυπληθείς αξιωματικούς και φαντάρους της στρατιάς. Εμφανίζονται και αξιόλογοι θίασοι και πολύ καλοί καλλιτέχνες, όπως ο Αττίκ, που πρωτοήρθε στην Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο.
1916
Στις 16 Ιουνίου, στην πρεμιέρα της επιθεώρησης, Ξιφίρ Φαλέρ ακούγεται για πρώτη φορά το εμβατήριο “Του αητού ο γιος”, που θα γίνει το θούριο του βασιλιά Κωνσταντίνου.
1918
Από την Αθήνα ανεβαίνουν θίασοι πρόζας και οπερέτας, που διασκεδάζουν τον κόσμο.Σε μιαν απ’ αυτές σατιρίζουν τους εγγλέζους, που κάθονται σε μιαν άκρη σοβαροί, μελαγχολικοί και βαριεστημένοι, πίνουν το ουίσκι τους και καπνίζουν τις πίπες τους. Το spleen τους [μελαγχολία, κακοκεφιά], που το μιμήθηκαν και πολλοί δικοί μας, διακωμωδεί το επιθεωρησιακό τραγουδάκι :
Είναι οι άνθρωποι που κλαίνε και ποτέ τους δεν γελούν,
τους ρωτάς μα δεν σου λένε και μόλις μιλούν.
Τέτοιο τύποι με νευριάζουν, γιατί είναι εγωισταί
και μαζί μας δεν ταιριάζουν εκείνοι ποτέ.
Σπλην, σπλην, σπλην δεν δεχόμαστε εμείς,
οι γλεντζέδες πρώτης γραμμής.
Σπλην, σπλην, σπλην λύπες και συλλογές
δεν ταιριάζουν σ’ εμάς, ω γιες.
Σπλην, σπλην, σπλην ω τι λέξη φριχτή,
όπου σου χτυπάει άσχημα στ’ αυτί.
Μακριά κάθε άνθρωπος σπλην ,
Έξω πίκρες, έξω σπλην, σπλην….
Τομανάς Κ., Χρονικό της Θεσσαλονίκης (1875-1920), εκδ. Νησίδες, Θεσσαλονίκη