ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ
Το βασικό εκσυγχρονιστικό ρόλο στην πόλη έπαιξε ο σιδηρόδρομος, που τη συνέδεσε με τα ευρωπαϊκά κέντρα το 1888, όταν έφτασε στη Θεσσαλονίκη το πρώτο ευρωπαϊκό τρένο, κουβαλώντας πάνω από εκατό ευρωπαϊκές προσωπικότητες, τραπεζίτες, επιχειρηματίες και διπλωμάτες. Ακολούθησε η σύνδεση της πόλης με την Φλώρινα και το Μοναστήρι το 1894, με την Κωνσταντινούπολη το 1896, με όλη την Βαλκανική. Παράλληλα, από το τέλος του περασμένου αιώνα η πόλη απέκτησε σύγχρονες λιμενικές εγκαταστάσεις, με αποθήκες, προβλήτες και εσωτερικό σιδηροδρομικό δίκτυο. Τα έργα άρχισε να κατασκευάζει από το 1896 η Γαλλική Εταιρεία Εκμετάλλευσης του Λιμένα, που είχε κάνει τη σχετική σύμβαση με το οθωμανικό κράτος. Από το λιμάνι εισάγονταν για την πόλη και την ενδοχώρα της Μακεδονίας χημικά, σιδερικά, ξυλεία, ζάχαρη, σάκοι, καφές, λάδια, άλευρα και εξάγονταν κυρίως καπνός, δημητριακά, δέρματα και κουκούλια.
ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΣ
Σιδηροδρομίκες γραμμές [ντεκοβίλ] με ατμομηχανή και βαγονέτα, στο ύψοςτων λιθορυχείων της Ευαγγελίστριας .Τα λατομεία αυτά καταλάμβαναν έκταση 100 στρεμμάτων και ανήκαν στο αυτοκρατορικό ταμειο .Υλικό από το λατομείο αυτό χρησιμοποιήθηκε στην έμπληση της θάλασσας μπροστά στο μετέπειτα Βασιλικό Θέατρο και για την οικοδόμηση των κτισμάτων της οδού Χαμιντιέ.
Κολώνας Β., "Η αρχιτεκτονική από τον 19ο στον 20ο αι.. Ο εκσυγχρονισμός με νέα κτίρια και δημόσια έργα δίνει στην πόλη ευρωπϊκά χαρακτηριστικά", Καθημερινή 30-3-97.
ΤΡΑΜ
Από το 1890 η Θεσσαλονίκη φώτιζε τους δρόμους της με φωταέριο που χρησιμοποιούσαν και πολλά νοικοκυριά, ενώ από το 1892 είχε σύγχρονο δίκτυο ύδρευσης. Την ίδια περίοδο, τον Μάιο του 1893, δρομολογήθηκαν τα πρώτα ιπποκίνητα τραμ, που από το 1908 έγιναν ηλεκτροκίνητα. Τα τραμ εξυπηρετούσαν δύο γραμμές: η μία από το Ντεπό ως το λιμάνι μέσω των οδών Βασιλ. Όλγας, Βας. Γεωργίου, λεωφόρου Νίκης και λίγο αργότερα μέσω της οδού Τσιμισκής, και η δεύτερη από το Χιρς, στο σημερινό Ιπποκράτειο νοσοκομείο, μέσω οδού Κωνσταντινουπόλεως, λεωφόρου Στρατού, Δεσπεραί, Εγνατίας και 26ης Οκτωβρίου, ως το Μπέχτσιναρ, γνωστό ως Κήπος των Πριγκίπων μετά την απελευθέρωση. Δύο ακόμη κάθετες γραμμές, ανάμεσα στον Λευκό Πύργο και το Συντριβάνι μέσω της οδού Εθνικής Αμύνης η μια, και από το λιμάνι μέσω της οδού Βενιζέλου ως την Εγνατία, ολοκλήρωναν το δίκτυο που εξυπηρέτησε με μικρές αλλαγές τους Θεσσαλονικείς ως το 1957, όταν ξαφνικά ξηλώθηκαν!
Έργα βελτίωσης για τον σιδηρόδρομο
Στην πόλη φαίνεται πως επικράτησε ευφορία. Την ίδια εποχή και μετά από τις πρώτες δυσκολίες, προχώρησαν οι συμφωνίες για τη σιδηροδρομική της σύνδεση με τη Μητροβίτσα και τον Ιανουάριο του 1871 θεμελιώθηκε το κτίριο του πρώτου σιδηροδρομικού σταθμού. Συγχρόνως αναγγέλλονται νέα έργα βελτίωσης, εξυγίανσης και εξωραϊσμού της, προγραμματίζεται νέα γραμμή ποτ την συνδέει με την Κωνσταντινούπολη, εξετάζονται προτάσεις για μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα στην περιοχή των ποταμών Αξιού και Νέστου. Μάλιστα τα σχέδια που υποβάλλει ο μηχανικός Zuck για την αλλαγή της κοίτης του Αξιού, εγκρίνονται από τον Σαμπρί, ο οποίος μελετά τη δυνατότητα χρηματοδότησής τους από τοπικούς πόρους.###
Σιδηρόδρομος
Ο σιδηρόδρομος καταπολεμεί τα δεινά
Ένας καινούριος παράγοντας έρχεται να ζωντανέψει την περιοχή, οι σιδηρόδρομοι. Οι υπουργοί του Αμπντούλ Μετζήτ, Φουάτ, και Αλή, είχαν συλλάβει το σχέδιο των μεγάλων δημοσίων έργων. Έβλεπαν στην εγκαθίδρυση καλών σιδηροδρόμων ένα από τα πιο δραστικά φάρμακα για να καταπολεμηθούν τα δεινά, από τα οποία έπασχε η αυτοκρατορία.
Ριζάλ Π., Θεσσαλονίκη Η Περιπόθητη Πόλη, εκδ. Νησίδες, 1997
Κατασκευή και εκμετάλλευση σιδηροδρομικών γραμμών
Το 1860, είχε καταστρωθεί ένα τεράστιο σιδηροδρομικό πρόγραμμα. Σύντομα ο βαρώνος Χιρς είχε συστήσει, με αυτοκρατορικόν ιραδέ, δύο ανώνυμες εταιρίες, που αναλάμβαναν την κατασκευή και την εκμετάλλευση δύο σιδηροδρομικών γραμμών, εκ των οποίων η μια θα ξεκινούσε από την Κωνσταντινούπολη και η άλλη από τη Θεσσαλονίκη και θα διευθύνονταν και οι δυο προς τα βόρεια. Η Θεσσαλονίκη συνδέεται με τα Σκόπια το 1871. Έπειτα από δεκαεπτά χρόνια, γίνεται η σύνδεση του σερβικού δικτύου με τον τούρκικο σιδηρόδρομο του Αξιού: ο Θερμαϊκός κόλπος συνδέεται με το Δούναβη, η Θεσσαλονίκη συνδέεται με τη Βιέννη, με το Παρίσι. Η πόλη βγαίνει από την απομόνωσή της. Γίνεται ευρωπαϊκή. Το 1893, η γραμμή, που ξεκινά από τη Θεσσαλονίκη, απλώνεται στη δυτική Μακεδονία, πηγαίνει ως τη Φλώρινα. Την επόμενη χρονιά, φτάνει στο Μοναστήρι. Έπειτα από δυο χρόνια, σχηματίζει περίπλοκους μαιάνδρους, μέσα από τις περιοχές της ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, αποφεύγει τα παράλια του Αιγαίου, δεν πιάνει στην Καβάλα και καταλήγει στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), όπου ενώνεται με την γραμμή που οδηγεί στην Κωνσταντινούπολη.
Ριζάλ Π., Θεσσαλονίκη Η Περιπόθητη Πόλη, εκδ. Νησίδες, 1997
Η κατάσταση αλλάζει για το σιδηρόδρομο μετά το 1870
Σχετικά με τον σιδηρόδρομο, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει ριζικά κατά τη δεκαετία του 1870. Η κατασκευή της πρώτης σιδηροδρομικής γραμμής (1871-1874) από τη Θεσσαλονίκη στη Μητροβίτσα, υπό τη διεύθυνση του περίφημου κεφαλαιούχου βαρόνου Maurice de Hirsh, σημάδεψε την αλλαγή των καιρών. Το 1888 η γραμμή ενώθηκε τελικά με το σερβικό σιδηροδρομικό δίκτυο, προσφέροντας την ποθητή έξοδο προς την κεντρική Ευρώπη. Στη δεκαετία του 1890 δύο ακόμη γραμμές, που κατασκευάστηκαν με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, ένωσαν τη Θεσσαλονίκη με το Μοναστήρι (1891-1894) και την Κωνσταντινούπολη (1893-1896), προκαλώντας επαναστατικές αλλαγές στον οικονομικό περίγυρο της πόλης.
Γούναρης Κ. Βασίλης, "Θεσσαλονίκη,1830-1912: Ιστορία, Οικονομία και Κοινωνία", ΧασιώτηςΙ.Κ.(επιμ.), Τοις αγαθοίς Βασιλεύουσα Θεσσαλονίκη, Ιστορία και Πολιτισμός, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1997.
Ο σιδηρόδρομος συνδέεται με το ευρωπαϊκό δίκτυο
Το σιδηροδρομικό δίκτυο, που σταματούσε στη Μητροβίτσα, ενώνεται, μέσω Βελιγραδίου, με το ευρωπαϊκό δίκτυο. Μετά το Μάιο του 1888, η Θεσσαλονίκη συνδέεται με το Παρίσι και τις άλλες μεγάλες δυτικές μητροπόλεις. Το ταξίδι διαρκεί τρεις ημέρες. Το πρώτο τρένο που φτάνει στη Θεσσαλονίκη είναι γεμάτο από προσκεκλημένους για τις γιορτές των εγκαινίων. Στη Θεσσαλονίκη απέβλεπαν τόσο το μεγάλο κεφάλαιο όσο και οι Τράπεζες και οι χρηματιστές. "…Αυτή ήταν η πόλη που θα άνοιγε στο εμπόριο τους χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους των χωρών της Ανατολής. Ένα τρένο γεμάτο VIP…"
Γερολύμπου Α.-Κολωνάς Β., 1850-1918. Η "πόλη των Εβραίων" και η αφύπνιση των Βαλκανίων, εκδ. Εκάτη, 1994
Παλιός σιδηροδρομικός σταθμός
Ζαφείρης Χρ., Θεσσαλονίκης Εγκόλπιον, εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1997
Το τραμ στην παραλία
Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Πολιτιστικό Κέντρο Βορ. Ελλάδος, Η Θεσσαλονίκη στο μεταίχμιο δύο αιώνων Προσέγγιση στην πόλη μέσα από παλιές καρτ ποστάλ(1896-1913).
Τραμ στη Χαμιδιέ
Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Πολιτιστικό Κέντρο Βορ. Ελλάδος, Η Θεσσαλονίκη στο μεταίχμιο δύο αιώνων Προσέγγιση στην πόλη μέσα από παλιές καρτ ποστάλ(1896-1913).
Χασιώτης Ι., Τοις Αγαθοίς Βασιλεύουσα, εκδ. Παρατηρητής Θεσσαλονίκη, 1997
Σιδηροδρομικός σταθμός
Τσακτσίρας Λ., Στην Παλιά Θεσσαλονίκη, Μαλλιαρής, 1996.
Ιππήλατο τραμ στην παραλιακή οδό
Τσακτσίρας Λ., Στην Παλιά Θεσσαλονίκη, Μαλλιαρής, 1996.
Ιππήλατο τραμ
Τσακτσίρας Λ., Στην Παλιά Θεσσαλονίκη, Μαλλιαρής, 1996.
Η περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού (1916)
Petropoulos El., Old Salonica, pb. Kedros, Αθήνα 1980. Old Salonica, pb. Kedros, Αθήνα 1980.
Τραμ στην αποβάθρα 1916-20
Petropoulos El., Old Salonica, pb. Kedros, Αθήνα 1980. Old Salonica, pb. Kedros, Αθήνα 1980.
Αναχώρηση του Αβδούλ Χάμιτ
Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Πολιτιστικό Κέντρο Βορ. Ελλάδος, Η Θεσσαλονίκη στο μεταίχμιο δύο αιώνων Προσέγγιση στην πόλη μέσα από παλιές καρτ ποστάλ(1896-1913).