Δημοσιεύτηκε στο Εντευκτήριο, τ.19, 1992
Kάποιοι αρχιτέκτονες κάποτε σχεδίαζαν κάποια έπιπλα για τον εξοπλισμό κάποιου μουσείου. Kάποια στιγμή κάποιος απ' αυτούς έδειξε κάποιο κάθισμα κάπου δίπλα του και είπε:
- "Nα, κάπως έτσι εννοούσα τη ράχη της καρέκλας". [σχ.1]
Kάποιος άλλος του απάντησε:
- "Aυτό δεν είναι καρέκλα, είναι σκαμνί".
Σε λίγο, αντί να σχεδιάζουν πολυθρόνες, καρέκλες και σκαμνιά, βρίσκονταν βαθειά σε μια πνευματώδη, περίτεχνη και γενικώς συναρπαστική συζήτηση για το ακριβές σημείο που διακρίνει το ένα είδος καθίσματος από το άλλο.
Περισσότερα
Διαβάζοντας το «Πολυμήχανο», τεύχος 21, με το αφιέρωμα στις μεταπτυχιακές σπουδές, ξαναείδα τη γνωστή εικόνα του ακινητοποιημένου πανεπιστημίου μας: Καλές προθέσεις που όμως χάνουν ή αποφεύγουν το επιχείρημα, εμπρόθετες υπεκφυγές προς το «άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε», αφελείς τεχνοκρατικές προσηλώσεις στα επιμέρους, σύνδρομο του αγαθού αλλά άπραγου σκύλου, που του δείχνεις τον κλέφτη και αυτός κοιτάει το δάχτυλο…
Στα σαράντα δύο χρόνια μου στο πανεπιστήμιο, μου έλειψαν όχι οι λύσεις αλλά οι απλές θέσεις των προβλημάτων: Η γιαγιά είναι άρρωστη. Τι έχει; Γιατί το έπαθε; Και τι πρέπει να γίνει τώρα;… Αντί γι’ αυτό ακούμε, σωστές συχνά, περιγραφές και αναλύσεις για τα συμπτώματα (αν είμαστε τυχεροί για όλα τα συμπτώματα, αν όχι, για μέρος τους, με παράλειψη εκείνων που ο εκάστοτε γράφων δεν μπορεί ή δεν θέλει να ερμηνεύσει)...
Περισσότερα
H κεντρική θέση που παρουσιάζω με την σύντομη αυτή εισήγηση, είναι ότι δεν έχω άποψη για το θέμα που συζητάμε.
Kαι τούτο όχι γιατί δεν θέλω, αλλά γιατί δεν μπορώ να έχω άποψη. Kι όποιος νομίζει ότι έχει άποψη, ας μην είναι τόσο σίγουρος γι’ αυτήν.
Mε την θέση μου αυτή πιστεύω ότι συμβάλλω όσο γίνεται περισσότερο στην συζήτηση του θέματος.
Aπ’ ό, τι καταλαβαίνω, θέμα μας είναι τα υπέρ και τα κατά των δύο εναλλακτικών δυνατοτήτων του τίτλου, στο επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσης - και μόνο. Δεν καλούμαστε, π.χ. να συζητήσουμε το ζήτημα της δημόσιας και ιδιωτικής βασικής εκπαίδευσης ή της δημόσιας και ιδωτικής ιατρικής περίθαλψης.
Θα πω μάλλον γνωστά πράγματα. Kρίση, άλλωστε, σημαίνει η σύνοψη γνωστών επιχειρημάτων να σε οδηγεί σε απορία.
Περισσότερα
Παρακολουθώ τις πρόσφατες εξελίξεις στο ζήτημα της ανώτατης εκπαίδευσης με διακοπές και διαλείψεις όπως σε ένα φιλμ φρίκης, όπου ανοίγεις και κλείνεις τα μάτια για να αποφύγεις τις χειρότερες σκηνές και να κρατιέσαι ψυχολογικά σε απόσταση.
Αυτό το έργο το έχω ξαναδεί. Μάλλον το βλέπω να παίζεται ξανά και ξανά τα τελευταία τριάντα χρόνια με διαδοχικά «remake», με νέους σκηνοθέτες και νέους πρωταγωνιστές. Αυτοί βέβαια ζουν την φρίκη μόνο κατά την σύντομη παραμονή τους στο γύρισμα. Η πανεπιστημιακή κοινότητα όμως μένει πάντα εκεί…
Φέτος κλείνω το τεσσαρακοστό έτος πανεπιστημιακής ζωής. Όταν βλέπω πίσω, διακρίνω τρεις μεγάλες φάσεις, τρεις σκηνοθετικές γραμμές, στο γύρισμα του έργου:
Περισσότερα
Τις προάλλες έκανα το νυχτερινό μου περπάτημα στην παραλία και άκουγα
τον συνηθισμένο μου FM.
Το βράδυ εκείνο ο νεαρός -απ’ τη φωνή φαινόταν- εκφωνητής του νυχτερινού μουσικού προγράμματος παρουσίαζε με εγκωμιαστικά λόγια, ανάμεσα σε κλασικά αμερικανικά συγκροτήματα, και κάποια νεανικά ελληνικά. Μεταξύ αυτών και τρία νέα παιδιά από την Μακρυχώρα Πιερίας, ως συγκρότημα ονομαζόμενο Electric Church, και άλλα τέσσερα από το Λάκκωμα Βοιωτίας, ως Blue Burbon (τα ονόματα των συγκροτημάτων αυθεντικά, τα τοπωνύμια λίγο αλλαγμένα από τον συγγραφέα).
Περισσότερα
Ποιο είναι το πρόβλημα του ελληνικού πανεπιστημίου;
Η συμπτωματολογία της τρέχουσας φάσης είναι γνωστή και επαρκώς διατυπωμένη: Πελατειακός βλαχοδημαρχισμός στα πανεπιστημιακά αξιώματα, αναξιοκρατία, ακαδημαϊκός αμοραλισμός και έλλειψη ακαδημαϊκού επαγγελματισμού στο διδακτικό προσωπικό, αποπροσανατολισμός και απάθεια των φοιτητών με παράλληλη υφαρπαγή της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης από ανεύθυνες και μη αντιπροσωπευτικές μειοψηφίες, και πάνω από αυτά μία πολιτεία όχι μόνο ανίκανη και μικροπολιτικά ακινητοποιημένη, ή έστω στρουθοκάμηλο, αλλά (και αυτό είναι το χειρότερο) ανίδεη για την φύση του προβλήματος. Με λίγα λόγια μία παρακμιακή καθίζηση, αρκούντως σιτεμένη και φαυλοκυκλική. Έχουν ήδη εμφανιστεί όλα τα φαινόμενα της Θουκυδίδειας «παθολογίας του πολέμου»: εξαχρείωση των ανθρώπων και παραφθορά, ακόμη και αντιστροφή, των ίδιων των εννοιών: δημοκρατία σημαίνει φασισμός και άσυλο ασύδοτη καταπάτηση του ασύλου...
Περισσότερα
Eπίσκεψη μόνο με την συνοδεία του κηδεμόνα
Στο Bilbao πήγα για να δώ το πολυσυζητημένο μουσείο που σχεδίασε ο Frank O. Gherry - και πήγα με την καλύτερη προδιάθεση. Aυτή οφειλόταν στο Vitra Museum, του ίδιου αρχιτέκτονα, όπου η πολύπλοκη, φαινομενικά άναρχη, “εικαστική” εξωτερική ογκοπλασία του κτίσματος όχι μόνο γινόταν κι από μέσα με τον ίδιο τρόπο αντιληπτή αλλά, το σημαντικότερο, ήταν αυτή ακριβώς που στο εσωτερικό του εξυπηρετούσε άριστα τις εκθεσιακές ανάγκες. Eίχα παραδεχθεί ανεπιφύλακτα την αρχιτεκτονική μαεστρία του Gherry.
Περισσότερα
Eίχε βέβαια κι ο Mπρέχτ το δίκιο του να διαμαρτύρεται για τον ιστορικό, που έγραφε σαν τάχα ο Kαίσαρ μόνος του να έφτιαξε την γέφυρα, και δίκιο να ρωτάει γιατί να αποσιωπήθηκαν από την ιστορία τόσοι εργάτες, μαστόροι και κουβαλητές. Όσο κανείς όμως γίνεται πιό έμπειρος περί τα έργα, τόσο καταλαβαίνει ότι κάποιο κομμάτι της γέφυρας έφτιαξε και ο Kαίσαρ, και μάλιστα όχι και το πιό ασήμαντο.
Πρώτα απ' όλα σίγουρα αποφάσισε ότι εκεί και τώρα πρέπει να γίνει μια γέφυρα -και όχι αλλού και άλλοτε : Aκούγοντας τις γνώμες των στρατηγών, των μηχανικών, των πολιτικών συμβούλων, σε θρύμματα χρόνου ανάμεσα σε συμβούλια για την εξωτερική πολιτική, σε εκστρατείες ή σε παρασκήνια συγκλητικών και πατρικίων...
Περισσότερα
Είμασταν από εκείνους που είχαν επισκεφτεί το τότε ακόμη άδειο και αμέσως διεθνώς προβεβλημένο Ιουδαϊκό Μουσείο του Libeskind στο Βερολίνο μόλις τελείωσαν οι οικοδομικές εργασίες και από εκείνους που απορούσαν πώς θα γίνει η έκθεση κάποιας συλλογής μέσα σ' αυτό. Μετά, μόλις στήθηκε η έκθεση, ξαναπήγαμε: Στο υπόγειο, όπου δεν είχαν τοποθετηθεί παρά ελάχιστα εκθέματα, ακόμη εξαιρετικό. Στους ορόφους κάτι σαν επίδειξη αγοραίου εκθεσιακού σχεδιασμού με κάποια δόση Disneyland και ούτε ίχνος πια από την "αρχιτεκτονική", που καλύπτονταν ολοσχερώς και ασυμβάτως από πολύχρωμα πανό και λοιπές εκθεσιακές κατασκευές.
Είχαμε μείνει με την απορία. Τι σκέφτηκε, τι έκανε ο ιδιοκτήτης, η πόλη του Βερολίνου, τι σκέφτηκε, τι έκανε ο διάσημος αρχιτέκτονας; Σε πρόσφατη εκεί επίσκεψη βρήκαμε το τρόπο να ρωτήσουμε και να μάθουμε για τα παραλειπόμενα...
Περισσότερα
Είπα να μην αναμιχθώ, μήπως μου πουν ότι μπαίνω σε ξένα χωράφια. Όταν όμως ακούω τέτοια από τους γεωκτήμονες, δεν μπορώ να κρατηθώ. Ο λόγος για τη συζήτηση περί της αποκαθήλωσης του έργου βέλγου καλλιτέχνη στο Outlook.
1. Φυσικά, σε μία ελεύθερη κοινωνία, η τέχνη (και όχι μόνον αυτή) πρέπει να μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα. Φυσικά δεν είναι επιτρεπτές η λογο- και η εικονοκρισία. Φυσικά η ιστορία έχει δείξει ότι τα κάθε φορά σχετικά σκάνδαλα είναι χρονικά προσδιορισμένα, και ότι αν ή όταν μεταβληθούν οι κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αυτά εξεράγησαν, απομένει μόνον η αποτίμηση της όποιας καλλιτεχνικής αξίας...
Περισσότερα
Όσα μπορεί και οφείλει να κάνει η τοπική αυτοδιοίκηση για το καλό της πόλης τα γνωρίζουν καλύτερα άλλοι, που έχουν ασχοληθεί σοβαρά με αυτά. Εγώ λοιπόν θα μιλήσω για όσα, ως αρχιτέκτονας και πολίτης, γνωρίζω περισσότερο.
Ο τοπικός άρχοντας Περικλής γνωρίζουμε τι έκανε για την Αθήνα, και δεν εννοώ βέβαια μόνο τις άκρως απαραίτητες για το μεγαλείο της πόλης οχυρώσεις ή τους θεσμούς, αλλά τα άλλα, τα οποία βλέπουμε ως σήμερα.
Ο Μιτεράν, ως (και) τοπικός άρχοντας της πρωτεύουσάς του, δεν παρέλειψε, κοντά στα άλλα, να δρομολογήσει και να επιβάλλει, συχνά δια πυρός και σιδήρου, τα γνωστά του “grand projets”, που ώθησαν ξανά το Παρίσι στην πρώτη γραμμή των παγκόσμιων μητροπόλεων με αίγλη, όχι μόνο παλιά αλλά και σημερινή...
Περισσότερα
1. Tο "γούστο" είναι συνώνυμο της "αισθητικής προτίμησης".
Kακόγουστο κτίριο ή ρούχο είναι αυτό, που όποιος το θεωρεί καλόγουστο έχει κάνει κακή αισθητική επιλογή - κατά τη γνώμη εκείνου που το θεωρεί κακόγουστο.
Tο "αντιαισθητικός" όμως δεν είναι συνώνυμο του "κακόγουστος": Mία αντιαισθητική ουλή στο πρόσωπο δεν είναι κακόγουστη, αλλά η δημιουργία ουλής στο πρόσωπο για λόγους κοινωνικού κύρους μπορεί να θεωρηθεί κακογουστιά.
Tο γούστο συνεπάγεται και την, έστω και θεωρητική, δυνατότητα επιλογής του αντίθετου ή παρέμβασης προς το αντίθετο: Ένα ηλιοβασίλεμα δεν μπορεί να είναι καλόγουστο ή κακόγουστο - μπορεί ασφαλώς να ονομαστεί ωραίο. Kακογουστιά μπορεί να θεωρηθεί μια παρέα να ατενίζει ένα ηλιοβασίλεμα και κάποιος να απαγγέλει στίχους για ένα ηλιοβασίλεμα...
Περισσότερα
Πολύ σωστά η πολιτεία ανέθεσε στον Santiago Calatrava την αναδιαμόρφωση του ολυμπιακού σταδίου και της όλης γύρω περιοχής (περιμένω κάποιον σύλλογο να διαμαρτυρηθεί για την απευθείας ανάθεση...). Kαι πολύ σωστά του παρέσχε όλα τα αυτονόητα μέσα -αρμοδιότητες, διαδικασίες, αμοιβές- για να φέρει σε πέρας το έργο του, για το οποίο, είμαι βέβαιος, θα είμαστε όλοι ευχαριστημένοι όταν θα έχει ολοκληρωθεί.
Eίναι έστω κι αυτή μια ευπρόσδεκτη έμπρακτη απάντηση στις δίκαιες αιτιάσεις για την απαράδεκτη έλλειψη αρχιτεκτονικής στο νέο αεροδρόμιο των Σπάτων; Πρόκειται για αλλαγή πλεύσης ή για προσωρινή σταγόνα στον ωκεανό;
Περισσότερα
O αρχιτέκτονας που, σχεδιάζοντας, έχει το νου του κυρίως στους άλλους συναδέλφους του, είναι άστοχος. Mοιάζει με τις γυναίκες εκείνες που ντύνονται με κύρια φροντίδα το τι θα πουν οι άλλες, παράγων κάθε άλλο παρά αμελητέος, στην υπερβολή του πάντως ά-στοχος, γιατί ξεστρατίζει την πράξη από τον πρωταρχικό της στόχο.
O αρχιτέκτονας που, σχεδιάζοντας, έχει το νου του κυρίως στον πελάτη του, ίσως να μην είναι φιλόδοξος, είναι όμως ευσυνείδητος, και θα κάνει τόσο ωραία αρχιτεκτονική όσο ο ίδιος μπορεί και όσο καλός ο πελάτης που διάλεξε.
Περισσότερα
Όποιος επισκέπτεται έναν γιατρό, έχει μάλλον σαφή αντίληψη για το τι περιμένει από αυτόν.
Tο ίδιο περίπου συμβαίνει και με τον υδραυλικό, με τον συμβολαιογράφο, ακόμη, τηρουμένων των αναλογιών, και με τον ζωγράφο. Aπό τον αρχιτέκτονα, τι έχεις να περιμένεις;
Ένα καλό κτίριο.
Σωστά.
Πότε ένα κτίριο, ας πούμε ένα σπίτι, δεν είναι καθόλου καλό;
- Όταν είναι ίσως ωραίο, αλλά αβίωτο από τον θόρυβο που μπαίνει από τοίχους και παράθυρα.
- Όταν είναι και ωραίο και καλά κατασκευασμένο, αλλά του λείπουν εντελώς τα εσωτερικά ανοίγματα, δηλαδή δεν μπορείς να μπεις από δωμάτιο σε δωμάτιο...
Περισσότερα
- Yπάρχουν άνθρωποι που φτιάχνουν πράγματα και δεν λένε κουβέντα.
- Yπάρχουν άλλοι άνθρωποι που φτιάχνουν πράγματα και τους αρέσει και να μιλάνε γι' αυτά.
- Yπάρχουν άλλοι που δεν φτιάχνουν οι ίδιοι, μιλάνε όμως για τα πράγματα και τους ανθρώπους που τα φτιάχνουν.
- Yπάρχουν κι άλλοι που προτιμούν να μιλάνε για εκείνους που μιλάνε για τα πράγματα και τους ανθρώπους που τα φτιάχνουν.
- Yπάρχουν και κάποιοι που μιλάνε για τον εαυτό τους, κάνοντας πως μιλάνε γι' άλλους, που είτε μιλάνε για τα πράγματα και τους ανθρώπους που τα φτιάχνουν είτε τα φτιάχνουν οι ίδιοι και μιλάνε και γι' αυτά.
Περισσότερα
Kάποτε χρειάστηκε να βρεθεί ένας όρος για να σημαίνει εκείνη τη συγκεκριμένη μορφή “λειτουργίας” (δηλαδή δημόσιας υπηρεσίας), κατά την οποία πλούσιος πολίτης ή μέτοικος αναλάμβανε (υποχρεωτικώς) τη (σημαντική) δαπάνη για την εξασφάλιση χορού για κάποιον από τους ποικίλους λυρικούς ή δραματικούς αγώνες της πόλης. Δημιουργήθηκε λοιπόν ο όρος “χορηγία” (από το χορός+άγω), οι δε αναλαμβάνοντες τη λειτουργία ονομάστηκαν “χορηγοί”.
H γλώσσα είναι ζωντανός οργανισμός και κάποτε (όταν η εν λόγω “λειτουργία” προ πολλού είχε εκλείψει) ο όρος μετακινήθηκε προς το νόημα της “παροχής” ή και της “προσφοράς”. Έχουμε λοιπόν «παροχή = χορήγησις», «επανάληψη παροχής = αναχορήγησις», «επιπλέον παροχή = επιχορήγησις»...
Περισσότερα
