Outlook σε ανοησία

Είπα να μην αναμιχθώ, μήπως μου πουν ότι μπαίνω σε ξένα χωράφια. Όταν όμως ακούω τέτοια από τους γεωκτήμονες, δεν μπορώ να κρατηθώ. Ο λόγος για τη συζήτηση περί της αποκαθήλωσης του έργου βέλγου καλλιτέχνη στο Outlook.

1. Φυσικά, σε μία ελεύθερη κοινωνία, η τέχνη (και όχι μόνον αυτή) πρέπει να μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα. Φυσικά δεν είναι επιτρεπτές η λογο- και η εικονοκρισία. Φυσικά η ιστορία έχει δείξει ότι τα κάθε φορά σχετικά σκάνδαλα είναι χρονικά προσδιορισμένα, και ότι αν ή όταν μεταβληθούν οι κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αυτά εξεράγησαν, απομένει μόνον η αποτίμηση της όποιας καλλιτεχνικής αξίας.

2. Από την άλλη μεριά στην Ελλάδα (και όχι μόνο σ΄ αυτήν), για την ώρα τουλάχιστον, η πολιτεία, με τους νόμους της, προστατεύει το πολίτη από προσβολή των θεμελιωδών αξιών του, όπως είναι οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ή η εθνική συνείδηση. Και, φυσικά, οι νόμοι εκφράζουν τις επικρατούσες απόψεις περί δικαίου σε μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία. Φυσικά και η πολιτεία έχει την υποχρέωση είτε να τηρεί τους νόμους είτε να τους αλλάζει, όταν νομίζει ότι εξέλιπε ο λόγος για την θέσπισή τους.

3. Η τέχνη δεν γίνεται στο πουθενά, παρά εκφράζει την πολιτισμική αυτοσυνειδησία μιας κοινωνίας και οι εκθέσεις τέχνης δεν γίνονται στο πουθενά, παρά σε συγκεκριμένο κοινωνικό χώρο. Υπάρχουν μάλιστα και εκθέσεις τέχνης που πραγματοποιούνται με πρωτοβουλία της πολιτείας σε δημόσιους χώρους και με δημόσιο χρήμα. Από την ίδια την πολιτεία που θεσπίζει και οφείλει να τηρεί τους νόμους, οι οποίοι οφείλουν να εκφράζουν το δημόσιο αίσθημα περί του κοινού καλού.

4. Ένα έργο τέχνης ούτε ποτέ είχε ούτε σήμερα έχει μόνο καλλιτεχνικό περιεχόμενο. Οι όποιοι ανιστόρητοι υπέρμαχοι της απόλυτης καλλιτεχνικής ελευθερίας θα όφειλαν να γνωρίζουν ότι η εκσπερμάτωση επάνω σε ένα (για τους θρησκευόμενους) ιερό σύμβολο δεν είναι μόνον εικαστικό γεγονός. Και δικαιολογημένα, κατά την εποχή του φασισμού, το καλλιεργημένο κοινό των αντιφασιστικών χωρών δεν μπορούσε να θαυμάζει, ήταν τυφλό για την εικαστική ποιότητα της αρχιτεκτονικής του Speer, γιατί αυτή ήταν ενσωματωμένη σε κτίσματα που εξέφραζαν και λειτουργικά υπηρετούσαν την ναζιστική επικράτηση.

Στην σημερινή Ελλάδα η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων βλέπει το έργο του Βέλγου όπως τα αρχιτεκτονήματα του Speer: το θεματικό μήνυμα υπερκαλύπτει το όποιο εικαστικό μήνυμα. Δηλαδή οι εν λόγω υπέρμαχοι, και ενάντια στις θεσμικές εγγυήσεις της πολιτείας, έστω και άθελα, αδιαφορούν για τη προσβολή θεμελιωδών αξιών της πλειονότητας των Ελλήνων.

5. Οι ίδιοι φυσικά δεν θα το πουν αυτό. Θα πουν ότι όποιος δεν θέλει να το δει, ας το αποφύγει. Και μια και οι εκθέσεις γίνονται σε δημόσιο χώρο και οι ενοχλούμενοι δεν θα έπρεπε να στερηθούν την αισθητική απόλαυση και από τα υπόλοιπα έργα, ας τοποθετηθεί το επίμαχο σε χωριστό χώρο, με την αναγραφή στην είσοδο «για θρησκευτικά ευαίσθητους είσοδος με ίδια ευθύνη». Την επόμενη ο υπουργός μάλλον σίγουρα θα δεχθεί έγγραφη πρόταση να περιφράξει αδιαφανώς την νοτιοδυτική γωνία της πλατείας Συντάγματος, για να μπορούν οι συνεπείς αντικαθεστωτικοί να επιδίδονται ανενόχλητοι σε δημόσιο χώρο στην έκφραση των κοινωνικών και πολιτικών τους πεποιθήσεων, ασελγώντας επί της σημαίας ή άλλων συμβόλων της επιλογής τους, χωρίς να σκανδαλίζουν τους λοιπούς περιπατητές.

6. Πώς έπρεπε να αντιδράσει η πολιτεία στην προκείμενη περίπτωση; Στην Κωνσταντινούπολη μόλις είδαμε μια έξοχη Μπιενάλε, οργανωμένη από γνωστό αμερικανό διευθυντή μουσείου, μια έκθεση που, ανιχνεύοντας τα όρια της κοινωνικής και πολιτισμικής αντοχής της γείτονος πόλης, προώθησε τόσο την αυτοσυνείδηση της πόλης όσο και την προς τα έξω εικόνα της, ως μητρόπολης διασταυρούμενων πολιτισμών.

Να είμαστε βέβαιοι ότι ο Νταν Κάμερον θα μπορούσε να βρει στη διεθνή αγορά καλλιτεχνικού εντυπωσιασμού δεκάδες «αξιόλογα εικαστικά έργα» που θα αφοδεύαν στα γένια του προφήτη ή θα απεικόνιζαν κούρδο ιππεύοντα επί του Κεμάλ. Θα ήταν απλούστατα ανόητος αν επέλεγε ειδικά αυτά τα έργα για την Μπιενάλε της Πόλης. Θα ήταν άμυαλος και ανιστόρητος αν δεν είχε συνεκτιμήσει στην κεντρική ιδέα της έκθεσης ότι αυτή πραγματοποιείται στην Istanbul.

Αυτό μάλιστα δεν είναι καθόλου υποτιμητικό για έναν υψηλόφρονα, διεθνούς προβολής, επιμελητή εκθέσεων. Ένα πιστός μουσουλμάνος είναι αξιοσέβαστο πρόσωπο, όσο ακριβώς και ένας εκσυγχρονισμένος δυτικός φιλότεχνος. Ας αφήσουμε μάλιστα ότι ένας πραγματικός μουσουλμάνος πιστός είναι πολύ πιο αξιοσέβαστο πρόσωπο από έναν τάχατε εκσυγχρονισμένο lifestyle φιλότεχνο ή κριτικό τέχνης.

7. Οι απανταχού αρμόδιοι υπουργοί έχουν δύο δυνατότητες: Είτε να αποφεύγουν από πριν τους ανόητους, είτε να συμμαζεύουν (γιατί έτσι είναι το σωστό) εκ των υστέρων τις ανοησίες, με το μικρότερο δυνατό κόστος.

Έτσι, λοιπόν, αν στο τέλος ρωτήσετε κι εμένα τον αναρμόδιο, αν τελικά είμαι υπέρ ή κατά του ξεκρεμάσματος έργων τέχνης, θα σας απαντήσω - αφήστε τα αυτά, είμαι εναντίον της ανοησίας.

Κατεβάστε την επιφυλλίδα
Εκτύπωση επιφυλλίδας
Επιστροφή στην αρχή