ΑΝΝΑ ΚΟΛΤΣΙΟΥ - ΝΙΚΗΤΑ

 ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ Α.Π.Θ.
 

ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ

1. Δημητρίου Κυδώνη, Μετάφραση του ψευδοαυγουστινείου Soliloquia (Τί ἄν εἴποι ψυχὴ μόνη πρὸς μόνον τὸν θεόν). Εισαγωγή. Κείμενο. Ευρετήρια [Corpus Philosophorum Medii Aevi, Philosophi Byzantini, αρ. 11], Ακαδημία Αθηνών, Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας, Αθήναι  2005, σελ. 255* (εισαγωγικά) + 86 (κριτική έκδοση του κειμένου) + βιβλιογραφία + ευρετήρια + πίνακες χειρογράφων.

2. Φουλγεντίου, Προς Πέτρον περί πίστεως, Φιλοσοφική και Θεολογική Βιβλιοθήκη 40, Θεσσαλονίκη 1999, σελ. 135.

Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι η ‘editio princeps’ της ελληνικής μετάφρασης του λατινικού δογματικού κειμένου De fide ad Petrum του Φουλγεντίου, επισκόπου Ρούσπης, από τον Δημήτριο Κυδώνη. Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη (εισαγωγή και κριτική έκδοση του κειμένου).

3. Το κύρος των Πατέρων της Εκκλησίας. Μια ανέκδοτη επιστολική πραγματεία, Φιλοσοφική και Θεολογική Βιβλιοθήκη 42, Θεσσαλονίκη 2000, σελ. 267.

Η εργασία αυτή κινείται σε δύο άξονες: ο ένας είναι η παρουσίαση και η ‘editio princeps’ μιας ανέκδοτης ως τώρα επιστολικής πραγματείας, στην οποία επιχειρείται η υπεράσπιση του κύρους και της αξιοπιστίας των Πατέρων της Εκκλησίας και ιδιαίτερα των Δυτικών· ο άλλος άξονας είναι η παρουσίαση των απόψεων που έχουν διατυπωθεί σχετικά με το κύρος των Πατέρων, τόσο των Ανατολικών όσο και των Δυτικών, και το πρόβλημα της κοινής η μη αποδοχής τους από την εποχή του Α’  Σχίσματος μέχρι τη Σύνοδο της Φλωρεντίας. Η εργασία έχει φιλολογικό προσανατολισμό και αποσκοπεί με την επισήμανση των διακειμενικών σχέσεων να αποδείξει τη διαχρονική παρουσία μιας σχετικής επιχειρηματολογίας, στην οποία θίγονται προβλήματα τόσο θεολογικά-φιλολογικά (στην πραγμάτευση των οποίων δόθηκε μεγαλύτερη έκταση) όσο και θεολογικά-φιλοσοφικά. Στα πρώτα ανήκουν το πρόβλημα της νοθείας και παραχάραξης των πατερικών κειμένων, η ‘στενότητα’ της λατινικής γλώσσας έναντι της ελληνικής και οι συνέπειες του γεγονότος αυτού στην ακριβή απόδοση θεολογικών όρων και εννοιών καθώς και η αξιοπιστία των μεταφράσεων. Στα δεύτερα ανήκουν το πρόβλημα της συμφωνίας των Πατέρων (‘consensus patrum’) και το ερώτημα αν πρέπει να αποδεχθούμε την πιθανότητα πλάνης των Πατέρων σε θέματα πίστεως και ποιές θα ήταν οι συνέπειες μιας τέτοιας αποδοχής στην εγκυρότητα των Πατέρων.

4. Φιλολόγως ζητούντες. Γλωσσικές απόψεις και όψεις στα κείμενα των Καππαδοκών Πατέρων, Θεσσαλονίκη 2005, σελ. 503.

 Αφορμώμενοι από το γεγονός ότι την εποχή των Καππαδοκών Πατέρων σημειώθηκε η πιο αποφασιστική και δημιουργική συνάντηση και αναμέτρηση του έλληνος λόγου με τον χριστιανικό λόγο και δεδομένου ότι οι τρεις μεγάλοι Καππαδόκες, Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός και Γρηγόριος Νύσσης, υπήρξαν θεατές και πρωταγωνιστές αυτής της αναμέτρησης, επιχειρούμε στην παρούσα μελέτη μια φιλολογική προσέγγιση και αναζήτηση στα κείμενά τους με σκοπό να παρουσιάσουμε τις γλωσσικές τους απόψεις και, ως ένα βαθμό, τις γλωσσικές όψεις των κειμένων τους, δηλ. τον τρόπο με τον οποίο θεωρούν, κρίνουν αλλά και χειρίζονται το λόγο. Η διακειμενική διερεύνηση οδηγεί στη διαπίστωση ότι οι Καππαδόκες μετουσιώνουν τις γλωσσικές θεωρητικές απόψεις της αρχαίας ελληνικής σκέψης sub specie Christianitatis, ενώ η κειμενοκεντρική προσέγγιση των έργων τους αναδεικνύει πως αξιοποιούν τα δεδομένα της ρητορικής τέχνης και αρθρώνουν λόγο υψηλό και άρτιο.

5. Μεταφραστικά ζητήματα της ελληνόφωνης και λατινόφωνης χριστιανικής γραμματείας. Από τους Εβδομήκοντα ως τον Νικόλαο Σεκουνδινό,  έκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2009, σελ. 344.

Αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι η διερεύνηση των κοινών μεταφραστικών προβληματισμών, απόψεων και εκτιμήσεων που εμφανίζονται στο χώρο της ελληνόφωνης και λατινόφωνης χριστιανικής γραμματείας, από τις απαρχές της μέχρι τη Σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας, με βάση κατεξοχήν τις αυτομαρτυρίες των μεταφραστών.

6. Αυτομαρτυρίες μεταστροφής στη γραμματεία των πρώτων χριστιανικών αιώνων, έκδ. University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2014, σελ. 301.
Στο παρόν βιβλίο διερευνώνται οι τρόποι με τους οποίους αποτυπώνεται το φαινόμενο της μεταστροφής, τόσο στη φιλοσοφία όσο και στο χριστιανισμό κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Η αναζήτηση αφορά αυτοβιογραφικά κυρίως κείμενα και αυτό γιατί κάθε μεταστροφή αποτελεί μια κορυφαία και ανεπανάληπτη προσωπική εμπειρία, ένα συγκλονιστικό προσωπικό γεγονός πνευματικής αφύπνισης και αυτοσυνειδητοποίησης. Στόχος της μελέτης είναι να ανιχνεύσει τη μορφολογική ταυτότητα των αυτομαρτυριών μεταστροφής,  να εντοπίσει τα υπάρχοντα λογοτεχνικά μοτίβα και τη λειτουργία τους και τελικά να αναδείξει τη γραμματειακή ταυτότητα της μεταστροφικής γραμματείας.

ΒΙΒΛΙΑ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

7. Δ. Τσάμης, Άννα Κόλτσιου-Νικήτα (μετάφραση), Θεομητορικά θαύματα, τόμ. Α΄, Θεσσαλονίκη 2003
8. Δ. Τσάμης - Α. Κόλτσιου-Νικήτα (μετάφραση), Ο Απόστολος Παύλος και οι επτά εγκωμιαστικοί λόγοι του Ιωάννου Χρυσοστόμου για τον Απόστολο των Εθνών, Θεσσαλονίκη 2003.
9. Μ. Κωνσταντίνου, Άννα Κόλτσιου-Νικήτα (μετάφραση), “Άθως σκιάζει νώτα Λημνίας βοός. Αναφορές αρχαίων ελλήνων συγγραφέων στον Άθωνα”, Λεύκωμα Κ.Ε.Δ.Α.Κ., Θεσσαλονίκη 2005.

 

ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ – ΕΠΕΤΗΡΙΔΕΣ – ΤΙΜΗΤΙΚΟΙ-ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΙ  ΤΟΜΟΙ

1. «Η πρόσληψη των επιστολών του Αποστόλου Παύλου σε μία επιστολική πραγματεία του Δημητρίου Κυδώνη», ΕΕΘΣΑΠΘ (Τμήμα Θεολογίας) (τιμητικό αφιέρωμα στον ομότιμο καθηγητή Ν. Ματσούκα) 12 (2002) 189-211.

2. «Exemplum olympicum: Ο ιερός Χρυσόστομος και οι Ολυμπιακοί Αγώνες», στο: Κατηχητική διακονία. Τιμητικός τόμος για τον Καθηγητή Κωνσταντίνο Δ. Φράγκο, Θεσσαλονίκη 2003, σελ. 163-185.

3. «Γραμματεία της χριστιανικής μεταστροφής. Από τον Απόστολο Παύλο στον ιερό Αυγουστίνο», στο: Αγία Γραφή και σύγχρονος άνθρωπος. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Ι. Καραβιδόπουλο, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 235-254.

4. «Η θεώρηση του Ησυχασμού στην εργογραφία των αδελφών Προχόρου και Δημητρίου Κυδώνη, ΕΕΘΣΑΠΘ (Τμήμα Θεολογίας) (τιμητικό αφιέρωμα στον ομότιμο καθηγητή Απ. Γλαβίνα) 16 (2006) 83-99.

5. «Η δικαιοσύνη στην αρχαία ελληνική γραμματεία: Από τη Δίκη του Ησιόδου στη σωκρατική δικαιοσύνη», Αφιέρωμα Δικαιοσύνη: Από την Παλαιά στην Καινή Διαθήκη, Δελτίο Βιβλικών Μελετών 25 (Ιούλιος-Δεκέμβριος 2007) 55-73.

6. «Ο ρόλος της μετάφρασης και των ερμηνέων στο θεολογικό διάλογο ελληνόφωνης Ανατολής και λατινόφωνης Δύσης», στο: Φιλία και Κοινωνία, Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Γρηγόριο Ζιάκα, Θεσσαλονίκη 2008, σελ. 300-323.

7. «Ο ρόλος των Θεολογικών Σχολών μας στη σύγχρονη κοινωνία: Δυνατότητες και παρακωλύσεις», Πρακτικά Δ’ Συνεδρίου Θεολογικών Σχολών Αθηνών και Θεσσαλονίκης, Αθήνα 24-25 Απριλίου 2007, Αθήνα 2008, σελ. 75-87.

8. «Η γλώσσα της Αγίας Γραφής και των πατερικών κειμένων», Εισηγήσεις Μαθημάτων Θεολογικού Κύκλου «Ανοιχτού Πανεπιστημίου», Θεσσαλονίκη 2008, σελ. 287-302.

9. «Παράδοση και κριτική έκδοση των κειμένων της χριστιανικής γραμματείας», Εισηγήσεις Μαθημάτων Θεολογικού Κύκλου «Ανοιχτού Πανεπιστημίου», Θεσσαλονίκη 2008, σελ. 516-529.

10. «Η γλώσσα της χριστιανικής γραμματείας», στον συλλογικό τόμο Ιστορία της Ορθοδοξίας, τομ. 2, Αθήνα 2009, σελ. 452-540.

11. «Η «ταυτότητα» της χριστιανικής μετάφρασης», Δελτίο Βιβλικών Μελετών 28 ( 2010) 9-24.

12. «Από το φως της Δαμασκού στο [εν] τούτω νίκα: Γραμματειακή διερεύνηση του οράματος του Μεγάλου Κωνσταντίνου», στο Αγία Γραφή και Αρχαίος κόσμος. Τιμητικό αφιέρωμα  στον ομότιμο καθηγητή Ιωάννη Γαλάνη, Θεσσαλονίκη 2010, σελ. 243-261.

13. «Απαρχές της πνευματικής πατρότητας στον ελληνορωμαϊκό κόσμο», Η πνευματική πατρότητα κατά τον Απόστολο Παύλο. Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Βέροια 2011, σελ. 177-193.

14. «Τα “όρια” μιας αγιολογικής μετάφρασης: Διαπιστώσεις με αφορμή τις λατινικές μεταφράσεις του Μαρτυρίου και των Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου κατά τον Μεσαίωνα», Α. Κόλτσιου-Νικήτα, Χρ. Νάσσης κ.ά. (επιμ.), Εις Μαρτύριον τοις Έθνεσι. Τόμος χαριστήριος εικοσαετηρικός εις τον Οικουμενικόν Πατριάρχην κ.κ. Βαρθολομαίον, Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 337-367.

15. «Κάτοπτρον συζύγου γυναικός: από τον Πλούταρχο στον Γρηγόριο Ναζιανζηνό», στο: Ομοτίμοις διαλεγόμενος. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Δ. Λάππα,  Θεσσαλονίκη 2012,  σελ. 89-109.

16. «Δεδομένα και προβληματισμοί από την ιστορία της χριστιανικής μετάφρασης», Εκκλησία,  τεύχ. 5 (2012) 275-290.

17. «Το corpus των ελληνικών μεταφράσεων  (Sententiae, De fide ad Petrum, Contra Iulianum) που ο βυζαντινός λόγιος Δημήτριος Κυδώνης αφιερώνει στην αυτοκράτειρα Ελένη Καντακουζηνή» στο: In Memoriam Εμμανουήλ Παπαθωμόπουλου, Δωδώνη 38 (2012) 176-179.

 18. «Μητροδίδακτος: Γραμματειακές μαρτυρίες για το ρόλο μιας μητέρας στη μόρφωση  του παιδιού της κατά την αρχαιότητα», στο Αγωγή αγάπης και ελευθερίας. Τιμητικό αφιέρωμα στον ομότιμο καθηγητή Χρήστο Κ. Βασιλόπουλο, Θεσσαλονίκη 2012, σελ. 137-159.

19. «Το εγκώμιο  του Αγίου Δημητρίου από τον Νικηφόρο Γρηγορά και το  γραμματολογικό του υπόβαθρο»,  Σύνθεσις, τεύχ. 1 ( 2012) 17-33.

20. «Περί της γνησιότητος της περικοπής της μοιχαλίδας (Ιω  7,53-8,11): Προβληματισμοί κριτικής κειμένου με αφορμή μια κριτική θεώρηση της  περικοπής στη λατινόφωνη Δύση κατά τον 12ο αιώνα», Σύνθεσις, τεύχ. 3 (2013) 140-165.

21. «Soliloquia animae ad deum: Μια πνευματική ανάταση κοινή σ’ Ανατολή και Δύση», στο Οιακοστρόφιον. Τιμητικός τόμος  Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Σύρου-Τήνου κ. Δωροθέου Β’ ,  Αθήνα 2013, σελ. 429-435.

22. Νεοελληνική απόδοση του λατινικού κειμένου αποσπασμάτων του Ευαγγελίου του ψευδο-Ματθαίου, στο: Δ. Τσάμης, Θεομητορικόν, τ. Γ’, Θεσσαλονίκη 2001, σελ. 42-47, 292-305.

23.«Πατερική θεώρηση του παύλειου λόγου κατά τον τέταρτο αιώνα»,  στο Παύλεια: Τόμος Επετειακός επί τη Συμπληρώσει Είκοσι Ετών από της υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος Καθιερώσεως των Εκδηλώσεων προς τιμή του Αγίου Ενδόξου Αποστόλου Παύλου 1995-2014, Βέροια 2014, σελ.  207-228

24.«Περί μεταφράσεως απολογητικός: Μια βασική διάσταση της χριστιανικής μεταφραστικής γραμματείας», στο: Όψεις της Ελληνόφωνης Μεταφρασεολογίας, Μελέτες για τη μετάφραση αφιερωμένες στην Τώνια Νενοπούλου-Δρόσου, Θεσσαλονίκη 2015, 61-71

.

  ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ

1. «Το ‘Κάτοπτρον επισκόπου’ στις ποιμαντικές επιστολές και το γραμματειακό του πλαίσιο», στο: Η πνευματική παρακαταθήκη του Αποστόλου Παύλου. Ποιμαντικές επιστολές. Εισηγήσεις ΙΑ΄ Συνάξεως Ορθοδόξων Βιβλικών Θεολόγων, Λευκάδα 25-28 Σεπτεμβρίου 2003, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 241-264.

2. «Η συμβολή της προχριστιανικής λογοτεχνίας στην αποδόμηση της αρχαίας ελληνικής θρησκείας», Παύλεια θεολογία και σύγχρονη ειδωλολατρία. Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου (Βέροια  26-28 Ιουνίου 2006), Βέροια 2006, σελ. 161-177.

3. «Οι Προς Κορινθίους Επιστολές και η φιλενωτική γραμματεία του 14ου αιώνα: Η περίπτωση του Δημητρίου Κυδώνη»: Απόστολος Παύλος και Κόρινθος. Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου. Κόρινθος, 23-25 Σεπτεμβρίου 2007, τ. ΙΙ (2009), σελ. 89-106.

4. “San Giovanni Crisostomo e l’ Occidente: Le traduzioni latine delle sue opere”, L. Bianchi (επιμ.), San Giovanni Crisostomo ponte tra Oriente e Occidente, Atti del X Simposio intercristiano, Isola di  Tinos (Grecia), 16-19 settembre 2007, Padova 2009, σελ. 115-136.

5. “Traduzione di opere di s. Agostino in greco. Motivi e finalita”, στο: L. Bianchi (επιμ.), Sant' Agostino nella tradizione cristiana occidentale e rientale, Atti del XI Simposio intercristiano, Roma, 3-5  settembre 2009, Padova 2011, σελ. 245-259.

6. «Ελληνικές μεταφράσεις έργων του ιερού Αυγουστίνου: Κίνητρα και σκοποί», στο: Π. Υφαντής (επιμ.), Ο άγιος Αυγουστίνος στη δυτική και στην ανατολική παράδοση. Παρακτικά ΙΑ΄ Διαχριστιανικού Συμποσίου, Θεσσαλονίκη 2012, σελ. 247-263.

7. "Ο πόνος του θανάτου και η αντιμετώπισή του  στην προχριστιανική «παραμυθητική»  γραμματεία», στο: Ι. Κουρεμπελές κ.ά. (επιμ.), Ανθρώπινος πόνος και υπαρξιακός προβληματισμός, Θεσσαλονίκη 2013, σελ. 87-103.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ

1. Επιμελήθηκε το τεύχος 28 (2010) του Δελτίου Βιβλικών Μελετών που ήταν αφιερωμένο στα Προβλήματα μετάφρασης των ιερών κειμένων.

2. Επιμελήθηκε (με άλλους συναδέλφους) τον τόμο  Εις Μαρτύριον τοις Έθνεσι. Τόμος χαριστήριος εικοσαετηρικός εις τον Οικουμενικόν Πατριάρχην κ.κ. Βαρθολομαίον, Θεσσαλονίκη 2011.

3. Επιμελήθηκε (με άλλους συναδέλφους) τον τόμο Ομοτίμοις διαλεγόμενος. Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Δ. Λάππα,  Θεσσαλονίκη 2012.