Ένα πεδίο σχεδόν εντελώς άγνωστο, "ανόργωτο χωράφι", που κρύβει αμέτρητους θησαυρούς και διδάγματα ειδικά για εμάς που κατοικούμε στη σύγχρονη πέτρινη ζούγκλα της παγκοσμιοποίησης και της μετανάστευσης και καλούμαστε να βρούμε κοινά σημεία αναφοράς. Εκτός από ανάγκη για επικοινωνία και αλληλοκατανόηση, που έχουν έτσι κι αλλιώς ζωτική σημασία, υπάρχει και ανάγκη για μάθηση. Η αναδυόμενη Ανατολή με τις οξυνόμενες αντιφάσεις της, έχει πολλά να συνεισφέρει στο κοινωνικό καζάνι, έτοιμο να εκραγεί.
Τσίου Τσιν
Το προτελευταίο ποίημα
Μια λαμπρή στιγμή για δράση — πάει.
Οι ηρωικές καρδιές δεν λέγονται έτσι — για μετάνοιες!
Μαστιγώσαμε τον απέραντο ωκεανό για να τον φέρουμε σε κίνηση,
Σπαθιά σηκωμένα ενάντια στον ουρανό, τον κάνανε αλέτρι μας
Μα σιδερένια άλογα μας έκλεισαν το δρόμο
Και τα κοράκια αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τον πύργο...
Σώμα, οστά, χώμα, σκόνη, καθημερινότητα, τι κοινότυπο —
Μπορεί μια τόσο ζωώδης θυσία να αποδώσει στο καθεστώς;
Από Κινέζα ποιήτρια Τσίου Τσιν, γράφτηκε το 1907, πολύ πριν την Κινέζικη Επανάσταση, αλλά σε μια εποχή που η ταξική πάλη ανεβαίνει προετοιμάζοντάς την. Η ποιήτρια γεννήθηκε το 1875 στην επαρχίαΤσε-κιάνγκ. Μετά από αποτυχημένο γάμο ταξιδεύει στην Ιαπωνία όπου εντάσσεται σε επαναστατικές ομάδες που παλεύουν για την πτώση της δυναστείας των Μαντσού. Επιστρέφει στην Κίνα, στήνει και στην πόλη της τμήμα της «Ένωσης Αποκατάστασης» (Restoration Society) κυρίως από φοιτητές, διανοούμενους και κομμάτια του στρατού, που ετοιμάζεται για ένοπλη εξέγερση. Η Τσίου Τσιν γράφει προπαγανδιστική ποίηση εκμοντερνίζοντας την παραδοσιακή ποιητική μορφή «ταν-τζού» και οργανώνει σχολεία για εκπαίδευση των γυναικών. Τον Ιούλιο του 1907 σε επιχείρηση-σκούπα της χωροφυλακής η Τσίου Τσιν συλλαμβάνεται και σε τρεις μέρες αποκεφαλίζεται στην κεντρική πλατεία. Το ποίημα αυτό είναι το τελευταίο της, το έγραψε ξέροντας ότι θα εκτελεστεί.
Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ
Εκεί που ο νους είναι ατρόμητος / Chitto jetha bhayashunyo (1900 - Gitanjali)
Εκεί που ο νους είναι ατρόμητος και το κεφάλι κρατάνε ψηλά
Εκεί που η γνώση είναι δωρεάν
Εκεί που ο κόσμος δεν έχει κομματιαστεί από τους στενούς τοίχους των σπιτιών
Εκεί που τα λόγια εξέρχονται από τα βάθη της αλήθειας
Εκεί που ο ακούραστος κόπος απλώνει το χέρι του στην τελειότητα
Εκεί που η καθαρή πηγή της λογικής δεν έχει χάσει το δρόμο της μέσα στην άγονη ερημική άμμο της παλιάς συνήθειας
Εκεί που ο νους κατευθύνεται από σένα στην διαρκώς ανοιγόμενη σκέψη και δράση
Κύριε και Πατέρα, χτύπα την κοιμωμένη Ινδία δίχως έλεος,
για να μπορεί να αφυπνιστεί σε έναν τέτοιο παράδεισο.
Ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ ή Τακούρ (1861-1941, Καλκούττα), «Βίσβα Κομπί»-Παγκόσμιος ποιητής, εθνικός ποιητής της Ινδίας και του Μπανγκλαντές, ήταν ιδιαίτερη πολυτάλαντη μορφή: ποιητής, μουσικός, καλλιτέχνης, επιστήμονας. Είναι ο πρώτος Ασιάτης που πήρε βραβείο Νόμπελ, το 1913 με τη συλλογή "Gitanjali" (Τραγούδια της Προσφοράς). Γνωστός για τις προοδευτικές του ιδέες, ο άνθρωπος που αναδόμησε την τέχνη και την γλώσσα της Ινδίας και κυρίως της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Βεγγάλης, κάνοντας την γλώσσα κτήμα του απλού κόσμου. Άφησε τεράστια κληρονομιά από ποίηση, πεζογραφία και τραγούδι (Rabindra Sangeet ). Χάρισε την περιουσία του για να μορφώσει τους φτωχούς, να «απελευθερώσει τα χωριά από τα δεσμά της ανημποριάς και της άγνοιας, αναζωογονώντας τη γνώση» και αρνήθηκε τον τίτλο του ιππότη που του προσέφερε το 1919 ο βασιλιάς της Αγγλίας Γεώργος Ε’, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τα εγκλήματα του κατοχικού αγγλικού στρατού. Ταξίδεψε πολύ, είναι γνωστή η συνάντηση με τον Αινστάιν και η κριτική στις απόψεις του Γκάντι. Το 1918 ίδρυσε ακαδημία στο Σαντινικέταν που φιλοδοξούσε να γίνει «διεθνές κέντρο σπουδής για την ανθρωπότητα» διατηρώντας τις παραδόσεις της αρχαίας βραχμανικής γνώσης αλλά καθιερώνοντας μια μη ιεραρχική, προσωπική-πνευματική σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή. Αργότερα αναβαθμίστηκε στο πανεπιστήμιο Βίσβα-Μπχάρατι.
Καζί Ναζρούλ Ισλάμ
Επαναστάτης (απόσπασμα) (1922) / Bidrohi
Εξαντλημένος από τις μάχες, εγώ, ο μεγάλος επαναστάτης
Θα αναπαυθώ εν ειρήνη μόνο όταν βρω
Τον ουρανό και τους αιθέρες ελεύθερους από τα λυπηρά βογγυτά των καταπιεσμένων.
Μόνο όταν τα πεδία των μαχών θα είναι καθαρά από τον θόρυβο των αιμοσταγών σπαθιών,
Εξαντλημένος από τις μάχες, θα αναπαυθώ εν ειρήνη
Εγώ, ο μεγάλος επαναστάτης.
Φτώχεια (απόσπασμα) / Daridro
Ω φτώχεια, με έχεις κάνει μεγάλο.
Με έχεις κάνει τιμημένο σαν το Χριστό
Με το αγκαθωτό στεφάνι του. Μου έχεις δώσει
Κουράγιο να αποκαλύψω τα πάντα. Σε σένα οφείλω
Τα άγρυπνα γυμνά μάτια μου και τη δρυμεία γλώσσα.
Η κατάρα σου μετέτρεψε το βιολί μου σε σπαθί.
Ω περήφανε άγιε, η τρομερή φωτιά σου
Έχει ερημώσει τους ουρανούς μου.
<...>
Ω τέκνο μου, αγαπητό μου,
Δεν έχω να σου δώσω ούτε σταγόνα γάλα,
Κανένα δικαίωμα δεν έχω να χαροποιηθώ.
Η φτώχεια κλαίει μέσα από τις πόρτες μου παντοτινά
Όπως η σύζυγος και το παιδί μου.
Ποιος θα παίξει το φλάουτο;
Γυναίκα (απόσπασμα) / Naari
Δε βλέπω καμία διαφορά
Ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα.
Ό,τι μεγάλα ή άξια κατορθώματα
Υπάρχουν σε τούτο τον κόσμο
Τα μισά από αυτά ήταν από τη γυναίκα
Και τα άλλα μισά από τον άνδρα.
Ο άνδρας έφερε την καυτή, ανυπόφορη ζέστη της ηλιόλουστης μέρας:
Η γυναίκα έφερε την ήρεμη νύχτα, το γαληνευτικό αεράκι και τη συννεφιά.
Ο άνδρας έρχεται με τη δίψα της ερήμου: η γυναίκα προσφέρει ρόφημα από μέλι.
Ο άνδρας οργώνει τη γόνιμη γη: η γυναίκα τη σπέρνει πρασινίζοντάς την.
Ο άνδρας οργώνει, η γυναίκα ποτίζει: τούτο το χώμα και το νερό ανακατεμένα, φέρνουν τη σοδειά στο χρυσό χωράφι.
Αν τύχει μία νύχτα βροχερή / Shaono Rate Jodi
Αν τύχει μία νύχτα βροχερή
Να θυμηθείς εμένα, με θρηνούν
Η καταιγίδα έξω ζοφερή
Και δάκρυα που απ’τα μάτια σου κυλούν.
Το όνομά μου σβήσε απ’ το νου
Σαν όνειρο μιας νύχτας θερινής.
Στεφάνια που σε δέναν προ πολλού
Πέτα στο δρόμο τώρα πια, μη φοβηθείς.
Αέρας θα φυσάει δυνατά
Εκεί βαθιά στο δάσος μακρινό
Και θα σε αγκαλιάζει η μοναξιά
Καθώς κοιτάς απ’το παράθυρο.
Και κούκος θα λαλήσει κάπου εδώ
Μοναχικά, στου δέντρου το κλαδί.
Και στο ποτάμι Τζούμνα, στο γιαλό
Θ’ακούσεις κάποιον σαν να σε καλεί.
Θα είναι μόνο λάμψη αστραπής
Που σε αναζητά, αγαπητή.
Τα μάτια με τα δυό σου χέρια κλείσε,
Τα δάκρυα μην πέσουνε στη γη.
Ο Καζί Ναζρούλ Ισλάμ (1899, Churulia Δυτικής Βεγγάλης-1976, Ντάκκα) είναι ο δεύτερος μετά τον Ταγκόρ κολωσσός στη λογοτεχνία της Βεγγάλης, ποιητής, συγγραφέας, μουσικός και αγωνιστής: φυλακίστηκε δύο φορές από την κατοχική αγγλική κυβέρνηση για τις απόψεις που εξέφραζε και διακινούσε. Το 1920, καταγγέλλωντας την οππορτουνιστική πολιτική του Κόμματος του Κονγκρέσου του οποίου ήταν μέλος, συμμετείχε στην ίδρυση του πρώτου εργατικού κόμματος στη Βεγγάλη, Sramik Praja Swaraj Dal. Λογοτεχνικά επηρεασμένος από τον Ταγκόρ, το ινδικό έπος και τους μεγάλους Πέρσες ποιητές, στο πλούσιο έργο του συνδυάζει την παράδοση με τις επαναστατικές ιδέες. Είναι ο πρώτος που έγραψε γκαζάλ (αραβικό-περσικό ανάλογο της σονάτας) στην μπάνγκλα – βεγγαλική. Έχει δημιουργήσει επίσης ένα ξεχωριστό είδος τραγουδιού (Nazrul Geeti).
[Ο 'Επαναστάτης' μελοποιήθηκε από τους Asian Dub Foundation σε μια παραλλαγή που λέγεται Rebel Warrior]
Φαϊζ Αχμέντ Φαϊζ
Εσείς πείτε μας τι να κάνουμε
Όταν ξεκινήσαμε τη ζωή
στο ποτάμι του πένθους
πόσο ζωντανά ήταν τα χέρια μας, πόσο ρουμπινένιο το αίμα μας.
Με λίγα χτυπήματα νομίζαμε
ότι θα ανακουφίζαμε όλο τον πόνο,
ότι σύντομα θα ξεφορτώναμε.
Δεν έγινε αυτό.
Στην ηρεμία του κάθε κύματος βρήκαμε αόρατα ρεύματα.
Οι βαρκάρηδες ήταν κι αυτοί ανέμπειροι,
τα κουπιά τους αδοκίμαστα.
Ερευνήστε το ζήτημα όπως θέλετε,
κατηγορήστε όποιον θέλετε, όσο θέλετε,
μα το ποτάμι δεν άλλαξε
και το πλοίο παραμένει ίδιο.
Τώρα εσείς προτείνετε τι πρέπει να γίνει,
εσείς πείτε μας πως να φτάσουμε στη στεριά.
Όταν είδαμε τις πληγές της χώρας μας
να εμφανίζονται στο δέρμα μας,
πιστέψαμε στην κάθε λέξη των θεραπευτών.
Εντωμεταξύ θυμηθήκαμε τόσα γιατρικά
που θαρρούσες ανά πάσα στιγμή
όλες οι συμφορές θα τελείωναν, η κάθε πληγή θα έκλεινε εντελώς.
Δεν έγινε αυτό: οι αρρώστιες μας
ήταν τόσες πολλές, τόσο βαθιά μέσα μας
που όλες οι διαγνώσεις αποδείχθηκαν λάθος, το κάθε ματζούνι άχρηστο.
Τώρα κάντε οτιδήποτε, ακολουθήστε οποιαδήποτε θεωρία,
αναθέστε την ευθύνη σε όποιον θέλετε, για όσο θέλετε,
τα σώματά μας παραμένουν ίδια
κι οι πληγές μας ανοιχτές.
Τώρα πείτε μας τι να κάνουμε,
εσείς πείτε μας πως να γιατρέψουμε αυτές τις πληγές.
O Faiz Ahmed Faiz (1911, Sialkot, Παντζάμπ, Πακιστάν-1984, Λαχώρη, Πακιστάν), αριστερός ποιητής και συνδικαλιστής από το Κασμίρ, μέλος ΚΚ Πακιστάν, τιμήθηκε με το σοβιετικό βραβείο Λένιν Ειρήνης το 1962 και με το βραβείο Νόμπελ το 1984, λίγο μετά το θάνατό του. Είχε καλές σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση όπου ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής και για ένα διάστημα ζήτησε καταφύγιο. Το έργο του επηρεάστηκε από την μακροχρόνια ένοπλη σύρραξη Ινδίας-Πακιστάν στην περιοχή του Κασμίρ, στην πατρίδα του ποιητή, και από τη γενοκτονία στο Μπανγκλαντές που διεξήχθη από τον πακιστανικό στρατό για την εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων στη Νοτιοανατολική Ασία.
Χαμπίμπ Τζαλίμπ
Το σκοτάδι φως
Για την αλήθεια μας, δίκες και φυλακές,
Παγιδευτήκανε στο ψέμα οι ζωές
Κι ο κόσμος τρομαγμένος έρπεται
Και αλωνίζουν οι βρυκόλακες.
Τη σφαγή αυτή κοινό καλό,
Τη νόσο γιατρειά γιατί να γράψω;
Το σκοτάδι φως, αυτή τη μπόχα ζέφυρο,
Έναν άνθρωπο θεό γιατί να γράψω;
Κρανίου τόπος κάθε βράδυ εδώ,
Χτύπησε συμφορά και δρόμο και στενό,
Μ’ ελπίδα τόση ψάχναμε μια πόλη,
Που είν’ η πόλη, ω ρημαγμένη μου καρδιά;
Την έρημο αυτή ροδόκηπο,
Το νέφος ρέμα ασημί γιατί να γράψω;
Το σκοτάδι φως, αυτή τη μπόχα ζέφυρο,
Έναν άνθρωπο θεό γιατί να γράψω;
Ω πατριώτες καλλιτέχνες αδελφοί!
Για το σκοτάδι μη θυσιάσετε γραμμή,
Όλοι αυτοί που ζουν μες’ στα παλάτια,
Φονιάδες είναι, σύντροφοι.
Τον πόνο αυτό τον ζήσαμε καιρό,
Τον πόνο αυτό ως νέο γιατί να γράψω;
Το σκοτάδι φως, αυτή τη μπόχα ζέφυρο,
Έναν άνθρωπο θεό γιατί να γράψω;
O Habib Jalib (1928, Hoshiarpur, Ινδία-1993, Λαχώρη, Πακιστάν), επίσης κομμουνιστής ποιητής του Πακιστάν, «ποιητής του λαού», συμμετείχε στους αγώνες ενάντια σε τρεις στρατιωτικές δικτατορίες ως μέλος του ΚΚ Πακιστάν και του National Awami Party μετά την απαγόρευση του ΚΚΠ το 1957. Φυλακίστηκε δύο φορές για τις ιδέες και τη δράση του. Το ποίημα αυτό είναι από τα πιο διάσημα: γράφτηκε κατά τη δικτατορία του στρατηγού Ζία («φως» στην ουρντού, εξού και ο τίτλος του ποιήματος), ως απάντηση στην τρομοκρατία που περιελάμβανε απόλυτη λογοκρισία στην τέχνη.
[Το ποίημα αυτό καθώς και άλλα ποιήματα του Τζαλίμπ, μελοποιήθηκε από το συγκρότημα Laal: Zulmat ko zia]
Ντιλ Σαχνί
Σύντροφε
Σύντροφε!
Όταν ήσουν στο δρόμο
Μιλούσες για την επανάσταση
Σύντροφε!
Όταν ήσουν στις παράγκες
Μιλούσες για την απελευθέρωση
Σύντροφε!
Όταν ήσουν με τον λαό
Σαν το ψάρι στο νερό
Μιλούσες για τον Μαρξισμό
Μιλούσες για τον Λενινισμό
Μιλούσες για τον Μαοϊσμό
Μιλούσες τόσο πολύ
Για τον Σοσιαλισμό και τον Κομμουνισμό
Και τι δεν έλεγες
Μα τώρα Σύντροφε!
Όταν είσαι στην καρέκλα
Δεν ακους
Τι έχει να σου πει ο δρόμος
Μα τώρα Σύντροφε!
Όταν είσαι στο παλάτι
Δεν κοιτάς τους ανθρώπους στο πρόσωπο
Έστω για να επιβεβαιωθείς
Για το τι παράπονα θα σου κάνουν
Γενικά μιλώντας
Αν δεν σε νοιάζει
Πως ήσουν στο παρελθόν Σύντροφος
Δεν είσαι ούτε στο παρόν
Έχεις θαυμάσια αλλάξει
Ενώ τίποτα δεν έχει αλλάξει
Και αν ευγενικά μου επιτρέπεις
Να μπω στην ουσία του θέματος και να σε ρωτήσω
Ω Σύντροφε!
Είσαι ακόμη Σύντροφος
Ή οτιδήποτε άλλο
Εκτός από Σύντροφος.
Ο Dil Sahni είναι συγγραφέας και καθηγητής αγγλικής φιλολογίας στο Νεπάλ. Το συγκεκριμένο ποίημα εκφράζει την οργή και απογοήτευση που επικρατεί λόγω της στάσης των μαοϊκών του EΚΚΝ(M), οι οποίοι μετά από δεκαετίες αγώνων και την νικηφόρα εξέγερση του 2006 με κατάργηση της μοναρχίας, και ενώ καθοδηγούσαν την επανάσταση, μπήκαν στην κυβέρνηση συνασπισμού το 2008 με το επιχείρημα ότι "για να μην εκφυλιστεί η επανάσταση πρέπει να έχουμε σύγκρουση απόψεων στο κοινοβούλιο".
[Δημοσιεύτηκε στο winterends.net, μαζί με μια σειρά ποιημάτων από νεπαλέζους αγωνιστές]
Σάκτι Τσαττοπαντχάι
Ομπονί είσαι σπίτι;
Κοιμάται η γειτονιά βαθιά, τα στόρια της κλειστά
Μα εγώ ακούω τη νύχτα τη πόρτα να χτυπά:
«Ομπονί είσαι σπίτι;»
Βρέχει εδώ δώδεκα μήνες τη χρονιά
Εδώ τα σύννεφα σαν αγελάδες γέρνουν
Το ίδιο πράσινα χορτάρια όπως παλιά
Πάνω στην πόρτα ανεβαίνουν
«Ομπονί είσαι σπίτι;»
Μισόσβησε η καρδιά πολυταξιδεμένη
Σιγά σιγά κοιμάται πονεμένη
Ξάφνου ακούω τη νύχτα τη πόρτα να χτυπά:
«Ομπονί είσαι σπίτι;»
Ένα από τα πιο παραστατικά ποιήματα της σύγχρονης βεγγαλικής ποίησης. Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στη συλλογή Dhormeo achho jirafeo achho / Είσαι θρήσκος είσαι καμηλοπάρδαλη το 1965. Ο Τσαττοπαντχάι (1933, Baharu Δυτικής Βεγγάλης-1995, Καλκούττα) θεωρείται ένας από τους πιο καταξιωμένους ποιητές της Βεγγάλης του 20ου αι., μαρξιστής και ένας από τους ιδρυτές του ρεύματος της Πεινασμένης Γενιάς (Hungryalism) που ήταν αντίστοιχο στους beatnicks της Δύσης (ήταν και φίλοι του Γκίνζμπεργκ ο οποίος τους βοηθούσε να γλυτώσουν από τις διώξεις).
Τασλίμα Νασρίν
Τα κορίτσια της βιοτεχνίας
Τα κορίτσια της βιοτεχνίας όταν περπατάνε μαζί
φαίνονται σαν εκατοντάδες πουλιά που πετάνε στον ουρανό του Μπανγκλαντές.
Τα κορίτσια της βιοτεχνίας όταν γυρνάνε στις παράγκες τους τα μεσάνυχτα
πέφτουν πάνω σε αλήτες της πιάτσας που αρπάζουν μερικά νομίσματα από τα κορίτσια
αμολώντας τα σώματά τους πάνω στα σώματα των κοριτσιών
κλέβοντας τους πειρασμούς της νύχτας.
Παρά την άγρυπνη νύχτα, πριν ξημερώσει τα κορίτσια περπατάνε και πάλι μαζί,
τα στόματα των ανδρών υγραίνονται, καθώς περνάνε, και φτύνουν χλέπα.
Τα κορίτσια αποφεύγουν όση μπορούν,
τρώνε ό,τι βρουν για φαγητό, φοράνε ό,τι βρουν για ρούχο και όλο περπατάνε.
Σαν τυφλά μοσχάρια σέρνονται μπροστά,
οι μη κατέχουσες εξαρτημένες από τους κατέχοντες,
που τους απαγορεύεται να απολαύσουν τα ουράνια τόξα,
καταδικασμένες να τις πετάνε, να τις βάζουν χέρι, να τις βιάζουν μέσα στο σκοτάδι και στον τρόμο
αντί να λούζονται χαρωπά το φεγγαρόφωτο της νύχτας.
Σαν εκατοντάδες Μπανγκλαντεσιανοί που πετάνε στον ουρανό του κόσμου
τα κορίτσια της βιοτεχνίας όλο περπατάνε.
Η Τασλίμα Νασρίν (1962, Mymensingh, Μπανγκλαντές) είναι συγγραφέας, μεταφράστρια, φεμινίστρια, ιατρός στο επάγγελμα. Εξαιτίας των απόψεών της περί θρησκείας και συμμετοχής σε φεμινιστικές οργανώσεις διώκεται από τις αρχές του Μπανγκλαντές και διαμένει στο εξωτερικό. Έχει συμβάλει σημαντικά στην προώθηση των σύγχρονων καλλιτεχνικών ομάδων και ρευμάτων στη χώρα της.