Curriculum Vitae Πέτρου Βασιλειάδη

 

 

Είναι καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, και Επίτιμος Πρόεδρος της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας Θεολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (WOCATI). Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1945. Σπούδασε Θεολογία και Μαθηματικά στο AΠΘ, και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην Βιβλική Κριτική και Βιβλική Θεολογία στα πανεπιστήμια King’s College του Λονδίνου και Χαϊδελβέργης.

Την περίοδο 1974-1977 εργάστηκε ως βοηθός του αείμνηστου  καθηγητή Σάββα Αγουρίδη στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου και υπέβαλλε το 1977 την διδακτορική του διατριβή με θέμα: Η περί της Πηγής των Λογίων Θεωρία. Κριτική θεώρησις των σύγχρονων φιλολογικών και θεολογικών προβλημάτων της Πηγής των Λογίων. Την ίδια χρονιά διορίστηκε επιμελητής στην έδρα της Καινής Διαθήκης στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Το 1982 εξελέγη λέκτορας, το επόμενο έτος (1983) επίκουρος καθηγητής, το 1985 αναπληρωτής καθηγητής και το 1989 τακτικός καθηγητής στο Τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ. Διδάσκει Καινή Διαθήκη και Διαθρησκειακό Διάλογο, ενώ έχει διδάξει επί σειρά ετών Λειτουργική και Οικουμενική Θεολογία.

Έχει επίσης διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα πανεπιστήμια των ΗΠΑ (St. Vladimir’s, St. Athanasius, Smith College, Lynchburg), της Ευρώπης (Μποσέ, Μπολόνια, Κοπεγχάγη, Λουντ, Όσλο, Γιοένσου, Ρέυκιαβικ) και της Ασίας (Νότια Κορέα). Yπήρξε ο συντονιστής του Οικουμενικού Προγράμματος Πανεπιστημιακής Συνεργασίας Erasmus/Socrates της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την έναρξη της λειτουργίας του. Από το 1986 είναι συνεκδότης των σειρών «Ερμηνεία Καινής Διαθήκης» (ΕΚΔ) και «Βιβλική Βιβλιοθήκη» (ΒΒ), οι οποίες εκδίδονται στη Θεσσαλονίκη. Είναι επίσης εκδότης της σειράς «Εκκλησία-Κοινωνία-Οικουμένη» (ΕΚΟ), η οποία επιχειρεί την προώθηση της ενότητας της Εκκλησίας και την ευθύνη της για την κοινωνία, αρχισυντάκτης για την Ανατολική και Νοτιοανατολική Ευρώπη της σειράς μονογραφιών «International Studies in Formative Christianity and Judaism» του Πανεπιστημίου της South Florida, και διευθυντής σύνταξης της Μεγάλης Ορθόδοξης Χριστιανικής Εγκυκλοπαίδειας (MOXE) στα πρώτα της βήματα.

Διετέλεσε Ορθόδοξος επίτροπος της Παγκόσμιας Ιεραποστολής (CWME) του ΠΣE (1998-2006), και ήταν ο κύριος οργανωτής του 14ου Παγκόσμιου Ιεραποστολικού Συνεδρίου, το οποίο με εισήγησή του επίσημα φιλοξενήθηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος το 2005 στην Αθήνα, για πρώτη φορά σε αμιγώς Ορθόδοξο περιβάλλον. Υπήρξε συντονιστής των βιβλικών μελετών στο 12ο Παγκόσμιο Ιεραποστολικό Συνέδριο του ΠΣΕ στο San Antonio του Tέξας των ΗΠΑ (1989), καθώς και στην 8η Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ στην Harare της Ζιμπάμπουε (1998). Διετέλεσε μέλος των Συνοδικών Επιτροπών Λειτουργικής Αναγέννησης και Διορθοδόξων και Διαχριστιανικών Σχέσεων της Εκκλησίας της Ελλάδας, σύμβουλος των Ηνωμένων Βιβλικών Εταιρειών (United Bible Societies=UBS) για την βελτίωση των σχέσεων με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και την προβολή της Ορθόδοξης κατανόησης της Αγίας Γραφής στην UBS, συντονιστής για το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης του Forum Mediterraneum σχετικά με θέματα πίστεως, ιστορίας θρησκειών και πολιτιστικής ανθρωπολογικής έρευνας για τις τρεις βασικές θρησκείες της Μεσογείου, ενώ μετέχει εδώ και πολλά χρόνια στην εκδοτική επιτροπή του Δελτίου Βιβλικών Μελετών, το οποίο εκδίδεται από το Ίδρυμα «Άρτος Ζωής».

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος, γραμματέας και αντιπρόεδρος της Εταιρείας Οικουμενικών Μελετών και Διορθόδοξης Πληροφόρησης, ιδρυτικό μέλος και πρώτος γραμματέας του Κέντρου Οικουμενικών, Ιεραποστολικών και Περιβαλλοντικών Μελετών «Παντελεήμων Παπαγεωργίου», μέλος της Q International Project της Society of Biblical Literature και της διεθνούς βιβλικής επιστημονικής εταιρείας Studiorum Novi Testamentum Societas (SNTS) και εκ των συντονιστών των τακτικών της επιστημονικών συνεδρίων Ανατολικών και Δυτικών Καινοδιαθηκολόγων. Υπήρξε εκ των βασικών συντελεστών του διενιαύσιου Διαχριστιανικού Συμποσίου μεταξύ του Τμήματος Θεολογίας και του Ινστιτούτου Πνευματικότητας του ποντιφικού Πανεπιστημίου ATENEUM ANTONIANUM.

Έχει βραβευτεί με την ύψιστη τιμή από τον Δήμο Νεάπολης Θεσσαλονίκης για την συνεισφορά του στη θρησκευτική και πολιτιστική εξέλιξη της πόλης και από τον Δήμο Έδεσσας για την εν γένει επιστημονική του συμβολή. Μαζί με τους Σ. Αγουρίδη, Ι. Γαλάνη, Γ. Γαλίτη, Ι. Καραβιδόπουλο και Β. Στογιάννο εκπόνησε την μετάφραση της Καινής Διαθήκης στη νέα ελληνική γλώσσα (1977-1989).

Έχει δημοσιεύσει στα ελληνικά και αγγλικά πάνω από 15 μονογραφίες και περισσότερα από 200 άρθρα και μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους και πρακτικά συνεδρίων, αλλά και στον ημερήσιο τύπο. Έχει επιβλέψει ως σύμβουλος καθηγητής περισσότερες από 17 μεταπτυχιακές εργασίες και 10 διδακτορικές διατριβές κυρίως καινοδιαθηκικού περιεχομένου (προωθώντας την κοινωνιολογική, φεμινιστική και άλλες σύγχρονες μεθόδους ανάλυσης), αλλά και ιεραποστολικού, οικουμενικού και λειτουργικού χαρακτήρα. Έχει επίσης μετάσχει σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές και έχει δώσει αντίστοιχες συνεντεύξεις για μια μεγάλη ποικιλία θεολογικών θεμάτων. Η συμμετοχή του σε διεθνή συνέδρια ξεπερνά τα 100.

Αν και η αυστηρά επιστημονική του ειδικότητα είναι η βιβλική επιστήμη ο καθ. Βασιλειάδης παρουσιάζει ευρύτατη θεολογική ενασχόληση. Έχοντας διαπιστώσει την υποχώρηση του λόγου του Θεού, του ευαγγελίου, και των βιβλικών καταβολών της Ορθόδοξης θεολογίας, ως αποτέλεσμα της ισχυροποίησης της θεσμικής έκφρασης της εκκλησίας εις βάρος του χαρισματικού χαρακτήρα της, στα περισσότερα έργα του επιχειρεί δημιουργική σύνδεση της μετέπειτα εξέλιξης της εκκλησιαστικής παράδοσης, αλλά και της σύγχρονης θεολογικής προβληματικής, με την βιβλική παράδοση. Θέλοντας να ξεπεράσει τον κατακερματισμό της θεολογικής επιστήμης ανέπτυξε επιστημονική και πρακτική δραστηριότητα σε περιοχές, όπως η οικουμενική κίνηση και θεολογία, η ιεραποστολική, η λειτουργική θεολογία, και η παγκόσμια θεολογική εκπαίδευση.

Στο χώρο της βιβλικής επιστήμης τα ενδιαφέροντα και η συμβολή του επικεντρώνονται κυρίως στην Πηγή των Λογίων (βλ. τα έργα του Η περί της Πηγής των Λογίων θεωρία, Αθήνα, 1977· LOGOI IESOU. Studies in Q, Atlanta, 1999 Τα Λόγια του Ιησού. Το αρχαιότερο ευαγγέλιο, Αθήνα 2005), στην παύλεια θεολογία (Σταυρός και Σωτηρία, Θεσσαλονίκη, 1983· Χάρις-Κοινωνία-Διακονία. Ο κοινωνικός χαρακτήρας του παύλειου προγράμματος της λογείας, Θεσσαλονίκη, 1985· Παύλος: Τομές στη θεολογία του Α, Θεσσαλονίκη, 2005), και στην εκκλησιολογία-ευχαριστιολογία (Βιβλικές Ερμηνευτικές Μελέτες, Θεσσαλονίκη 1987· Επίκαιρα Αγιογραφικά Θέματα. Αγία Γραφή και Ευχαριστία, Θεσσαλονίκη, 2000·).

α. Το διεθνές κύρος του ως ειδικού περί την Πηγή των Λογίων (Q) εντοπίζεται στην ευρύτατη χρήση των διαδικαστικών αρχών που έχει προτείνει για την ανασυγκρότηση της Q (βλ. “The Nature and Extent of the Q-Document Novum Testamentum 20 [1978] 49-73), και τις επιπτώσεις που έχει η ανακάλυψή της, όχι τόσο στην επίλυση του Συνοπτικού Προβλήματος, όσο κυρίως στην αλλαγή της συμβατικής εικόνας των απαρχών του χριστιανισμού. Η επιστημονική του ενασχόληση με το παύλειο πρόγραμμα της Λογείας, με βάση την ερμηνευτική ανάλυση του Β’ Κορ 8-9, τον κατατάσσει μεταξύ των υποστηρικτών του κοινωνικού χαρακτήρα του αρχαίου αυτού θεσμού της εκκλησίας, ο απώτερος στόχος του οποίου, όπως συμπεραίνει, ήταν η ισοκατανομή και κοινωνία των υλικών αγαθών. Ως προς την παύλεια (αλλά και την γενικότερη καινοδιαθηκική) θεολογία, η βασική του θέση συνίσταται στον συνδυασμό ιστορικής και θεματικής προσέγγισης, με παράλληλη αναγνώριση των αρχέγονων ημι- ή και εξω- κανονικών παραδόσεων και κειμένων (όπως της Q και του κατά Θωμάν Ευαγγελίου), προβάλλοντας το «ευχαριστιακό παράδειγμα».

β. Από τις πλέον χαρακτηριστικές του προτάσεις είναι η υπενθύμιση της προτεραιότητας της εσχατολογικής εμπειρίας της αρχέγονης χριστιανικής κοινότητας έναντι των φιλολογικών προϊόντων της (κείμενα, Αγία Γραφή κλπ.), μολονότι από την εποχή ακόμη του αποστόλου Παύλου υπήρξε μια αλλαγή του κέντρου βάρους από την (ευχαριστιακή) εμπειρία στο (χριστοκεντρικό) μήνυμα, από την εσχατολογία στην χριστολογία (και συνεπώς περαιτέρω και στην σωτηριολογία), από το γεγονός (την Βασιλεία του Θεού), στον φορέα και κέντρο αυτού του γεγονότος (τον Χριστό, και ακριβέστερα την σταυρική του θυσία). Η βασική του αυτή θέση περί προτεραιότητας της οριζόντιας (εκκλησιολογικής και εσχατολογικής) προοπτικής, τόσο στην Καινή Διαθήκη και την αρχέγονη Εκκλησία, όσο και στη μεταγενέστερη χριστιανική γραμματεία, με την κάθετη σωτηριολογική (παύλεια;) διδασκαλία να εντάσσεται πάντοτε μέσα στα πλαίσια της οριζόντιας εσχατολογικής ως συμπληρωματική, προσδιόρισε και την λοιπή εξωβιβλική θεολογική του δραστηριότητα.

γ. Βασιζόμενος στην θεμελιακή ενανθρωπησιακή χριστιανική διδασκαλία, και υποστηρίζοντας υπέρβαση της παραδοσιακής πατερικής «αποκλειστικότητας» της νεώτερης Ορθόδοξης θεολογίας, αλλά και προβάλλοντας την αναγκαιότητα βιβλικής θωράκισης της ευχαριστιακής εκκλησιολογίας, ο καθ. Βασιλειάδης, όπως και ο δάσκαλός του Αγουρίδης, προβάλλει μετ’ επιτάσεως την προφητική θεολογία, πέρα και πάνω από τις νεώτερες παραδοσιακές θεολογίες που έχουν κυριαρχήσει από την δεκαετία του ‘60: ευχαριστιακή και θεραπευτική. Στα περισσότερα κείμενά του υποστηρίζει πως η υποβάθμιση του βιβλικού στοιχείου ήταν εκείνη που αναγκαστικά περιόρισε την θεολογία σε διλήμματα του τύπου θεραπευτική ή ευχαριστιακή θεολογία, γεροντισμός ή επίσκοπος, θέωση ή μυστήρια κ.ο.κ. Εκ των βασικών υποστηρικτών της «ευχαριστιακής θεολογίας» του Μητροπολίτη Περγάμου κ. Ιωάννη (Ζηζιούλα) διαφοροποιείται ελάχιστα από τις θεολογικές του θέσεις, κινούμενος και προς τις απόψεις του εισηγητού της «ευχαριστιακής εκκλησιολογίας» N. Affanasiev (βλ. «Συνοδικότητα και πρωτείο στην Καινή Διαθήκη. Η παύλεια ‘περιεκτική’ ευχαριστιακή θεολογία αίτιο και προϋπόθεση της συνοδικότητας», Θεολογία 80 [2009] τ. 2ο, 43-66), τονίζοντας περισσότερο την πνευματολογία (πέραν της χριστολογίας) και την ιεραποστολική (πέραν της ευχαριστιακής) διάσταση της εκκλησίας. Πρόσφατα μάλιστα υποστήριξε την ανάγκη επαναθεώρησης της Ορθόδοξης θέσης περί της intercommunio και του «μη περιεκτικού» χαρακτήρα της Θείας Ευχαριστίας («Η Ευχαριστία ως στοιχείο περιεκτικότητας και ενότητας στην εκκλησιολογία της Καινής Διαθήκης», ΔΒΜ 24 [2006] 77-105, “The Missionary Implications of St. Paul’s Eucharistic Inclusiveness The Relevance of Rev.Ion Bria’s Work for Contemporary Society and the Life of the Church, Sibiu 2010, 123-128, και “St. Paul: Apostle of Freedom in Christ In the Footsteps of Saint Paul. An Academic Symposium, HC Orthodox Press Boston 2011, 153-167), αλλά και της Ορθόδοξης ανθρωπολογίας (βλ. «Ο ιερός Αυγουστίνος ως ερμηνευτής του αποστόλου Παύλου και το πρόβλημα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας», Θεολογία 81 [2010] τ. 3ο, 129-158).

δ. Από την δεκαετία του ’80 γίνεται ένας από τους κύριους εκφραστές του νέου «παραδείγματος» της χριστιανικής μαρτυρίας (ιεραποστολής) στην μετανεωτερική εποχή (βλ. τις μελέτες του Η Ορθοδοξία στο Σταυροδρόμι, Θεσσαλονίκη 1992, Μετανεωτερικότητα και Εκκλησία. Η πρόκληση της Ορθοδοξίας, Αθήνα, 2002· και Ενότητα και Μαρτυρία: Ορθόδοξη Χριστιανική Μαρτυρία και Διαθρησκειακός Διάλογος-Εγχειρίδιο Ιεραποστολής, Θεσσαλονίκη, 2007), ενώ παράλληλα ασχολείται συστηματικά και με την Ορθόδοξη κατανόηση της οικουμενικής θεολογίας (βλ. «Η Ορθόδοξη Εκκλησία και η αναζήτηση της ορατής ενότητος», Ορθοδοξία και η των πάντων ενότης, Έκδοσις της Ι.Μ. Κουτλουμουσίου, Άγιον Όρος 1997, 139-152. επίσης “L’ eschatologie dans la vie de l’ Ιglige: Une perspective chrιtien orthodoxe et son impact sur la vie de la sociιtι,” Irιnikon 73 [2000] 316-334). Ακολουθώντας το παράδειγμα του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου (Γιαννουλάτου) και του π. Ion Bria, προβάλλει την έννοια της χριστιανικής μαρτυρίας (ιεραποστολής) ως της πραγματικής Λειτουργίας μετά την λειτουργία, εμμένει στην αναγκαιότητα του δια-χριστιανικού και δια-θρησκειακού διαλόγου, και κυρίως της λειτουργικής αναγέννησης, κάτι που από τις αρχές του 21ου αιώνα απασχολεί και θεσμικά την ελληνική εκκλησιαστική πραγματικότητα (βλ. τα έργα του Eucharist and Witness. Orthodox Perspectives on the Unity and Mission of the Church, Geneva/Boston, 1998· και Lex Orandi: Λειτουργική Θεολογία και Λειτουργική Αναγέννηση, Αθήνα, 2005). Τα τελευταία χρόνια (από το 2006) ως μέλος του προγράμματος «Φτώχεια-Πλούτος-Οικολογία» (PWE) του ΠΣΕ ασχολείται με την εναλλακτική προς τη νέο-φιλελεύθερη οικονομική παγκοσμιοποίηση χριστιανική πρόταση.

ε. Το 2002, μετά από υπερδεκαετή ευδόκιμη θητεία στην Παγκόσμια Συνομοσπονδία Θεολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και το Διοικητικό της Συμβούλιο, εξελέγη Πρόεδρός της (2002-2008), για την προσφορά του στην οποία του απενεμήθη ο ισόβιος τίτλος του Επιτίμου Προέδρου της. Η συμβολή του στην ανά την οικουμένη θεολογική εκπαίδευση συνίσταται στη σύνδεση των νέων προκλήσεων με τις παραδοσιακές θεολογικές προϋποθέσεις (βλ. "The Importance of the Ecumenical Vision for Theological Education and Ecumenical Formation. Response," J.Pobee (εκδ.), Towards Viable Theological Education. Ecumenical Imperative, Catalyst of Renewal, WCC Publications: Geneva, pp. 66-72, και Petros Vassiliadis (εκδ.), Challenging Traditional Theological Education. 20 Years of WOCATI, Neapolis 2008, και “Theological Education in the Orthodox World,” Handbook of Theological Education in World Christianity. Theological Perspectives-Regional Surveys-Ecumenical Trends, Oxford 2010, 603-610).