Τίτλος: Ο άξονας και η περιστροφή της γης – Ημέρα, νύχτα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

Οι μαθητές με την ολοκλήρωση της διδασκαλίας του κεφαλαίου θα πρέπει να είναι σε θέση:

·        Να κατανοούν την εμφάνιση της ημέρας-νύχτας

·        Να συσχετίζουν την περιστροφή της Γης και εναλλαγής ημέρας-νύχτας.

Ειδικότεροι στόχοι είναι τα παιδιά:

Ø      να συνδέσουν τη θέση του ήλιου με απλές έννοιες του χρόνου (π.χ. πρωί, μεσημέρι, βράδυ)

Ø      να εξοικειωθούν με ποικίλους τρόπους αναπαράστασης Γης (π.χ. σφαίρα, επίπεδος χάρτης)

Ø      να εντοπίζουν πάνω στη σφαίρα της Γης περιοχές που έχουν ημέρα και περιοχές που έχουν νύχτα

Ø      να διακρίνουν πάνω στη σφαίρα της Γης περιοχές όπου αρχίζει να ξημερώνει (ανατολή Ηλίου)

Ø      να εντοπίσουν πάνω στη σφαίρα της Γης περιοχές όπου αρχίζει να βραδιάζει (δύση Ηλίου)

Ø      να διακρίνουν πάνω στη σφαίρα της Γης περιοχές που έχουν μεσημέρι

Ø      να βρίσκουν πάνω στη σφαίρα της Γης περιοχές που έχουν μεσάνυχτα

Ø      να προβλέπουν ποιες περιοχές του πλανήτη θα έχουν μέρα σε λίγα λεπτά και ποιες θα έχουν νύχτα

Ø      να κατανοήσουν την εναλλαγή ημέρας και νύχτας παρατηρώντας τη σφαίρα της Γης από δορυφόρο

Ø      να αντιληφθούν την εναλλαγή ημέρας-νύχτας με θέα το Βόρειο πόλο

Ø      να παρατηρήσουν την εξέλιξη του φαινομένου της εναλλαγής ημέρας-νύχτας πάνω στον παγκόσμιο χάρτη,

Ø      να σχηματίσουν αναπαραστάσεις για το φαινόμενο της εναλλαγής της ημέρας και της νύχτας,

Ø      να ερμηνεύουν το φαινόμενο της εναλλαγής ημέρας-νύχτας,

Ø      να συσχετίζουν την εναλλαγή ημέρας-νύχτας στους πόλους με την κλίση του άξονα της Γης.

 

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Υπάρχουν 3 βασικά σημεία που πρέπει να διδαχθούν τα παιδιά τα οποία σχετίζονται με τη διαδοχή της ημέρας και νύχτας: περιστροφή, άξονας της γης και η από δύση σε ανατολή κίνηση της γης.

Α)περιστροφή: Πολλές φορές στην αρχή οι μαθητές μπορεί να μπερδέψουν την ¨περιστροφή¨ με την ¨περιφορά¨. Θα πρέπει να προσεχθεί το σημείο αυτό γιατί ¨η περιφορά¨ της γης είναι εκείνη που δημιουργεί την αλλαγή των εποχών στον πλανήτη. Επομένως θα πρέπει να τονιστεί η έννοια της ¨περιστροφής¨ με διάφορα παραδείγματα, ακόμη και αν χρειαστεί να βάλετε τα παιδιά να κάνουν μερικές περιστροφές γύρω από τον εαυτό τους.

Β) Άξονας της γης:  Το ότι ο άξονας είναι κάτι αφηρημένο και αόρατο τον κάνει πολλές φορές δύσκολο σαν έννοια να την κατανοήσουν τα παιδιά. Ένα παράδειγμα όμως πιο καθημερινό, όπως ο άξονας της ρόδας ενός ποδηλάτου, βοηθάει στην κατανόηση αυτής της έννοιας,

Γ) Από δύση σε ανατολή κίνηση: Θα πρέπει εδώ να γίνει μία επίδειξη της κίνησης της γης με τη βοήθεια μιας υδρογείου σφαίρας κι ενός φακού.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ

·        Υδρόγειος σφαίρα, φακός μεγάλης διαμέτρου, σβούρα, χάρτινα ανθρωπάκια και κατασκευές για το παιχνίδι.

·        Η/Υ ,λογισμικό πλανήτης-Γη

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Η μέθοδος που θα χρησιμοποιήσουμε στη διδασκαλία της συγκεκριμένης ενότητας με τα απλά υλικά, είναι το παιχνίδι ρόλων και το κινητικό παιχνίδι και ως εκ τούτου η ενεργός συμμετοχή των μαθητών/ριών. Κάθε ρόλος που ένας μαθητής καλείται να υποδυθεί στο πλαίσιο του παιχνιδιού, κουβαλάει μαζί του έναν τρόπο συμπεριφοράς τον οποίο υιοθετεί μαζί με το ρόλο του. Το παιχνίδι ρόλων οξύνει τις ικανότητες της έκφρασης, της παρατήρησης και της ανάλυσης και εκθέτει τους συμμετέχοντες στη πολυπλοκότητα του φαινομένου που μελετάμε. Στο πλαίσιο του παιχνιδιού ρόλων μπορεί να προκληθεί ενδιαφέρον και να αυξήσει το βαθμό κατανόησης. Με το κινητικό παιχνίδι επίσης, ευνοείται η συνεργασία και διευκολύνεται η επικοινωνία ανάμεσα στα παιδιά, ενώ παράλληλα ψυχαγωγούνται.

 

Σχέδιο Διδασκαλίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ξεκινάμε τη διδασκαλία εισάγοντας το θέμα του μαθήματος μέσω μιας απλής καθημερινής ιστορίας προκειμένου να εκμαιεύσουμε τις αρχικές απόψεις-γνώσεις των παιδιών σχετικά με το θέμα.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ

Ο Γιώργος μαθητής της ΣΤ΄ δημοτικού μένει στη Θεσσαλονίκη. Τα ξαδέρφια του ζουν μόνιμα στην Αμερική. Ο ξάδερφός του ο Νίκος είχε γενέθλια και έτσι αποφάσισε να του τηλεφωνήσει για να του ευχηθεί. Του τηλεφωνεί γεμάτος χαρά, αλλά ο Νίκος του απαντάει ότι εκεί ήταν νύχτα και κοιμόταν. Ο Γιώργος απορημένος την άλλη μέρα στο σχολείο συζητά με τους συμμαθητές του και αναρωτιέται γιατί συνέβη αυτό.

Ø      Εσείς έχετε παρόμοιες εμπειρίες με του Γιώργου;

Ø      Πώς το εξηγείτε αυτό; Γιατί συνέβη;

Ø      Πώς πιστεύετε ότι σχηματίζεται η ημέρα και η νύχτα;

Ø      Πού πιστεύετε ότι οφείλεται η διαρκής εναλλαγή της ημέρας και της νύχτας;

Μ’ αυτόν τον τρόπο ενθαρρύνουμε τα παιδιά να προβληματιστούν σχετικά με το θέμα και να διατυπώσουν τις απόψεις τους, τις εμπειρίες τους και τις υποθέσεις τους. Αφού ολοκληρωθεί η συζήτηση, προχωράμε στην παρακάτω δραστηριότητα.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ: Το παιχνίδι της περιστροφής της γης

Χρειαζόμαστε μία υδρόγειο και ένα φακό. Κρατάμε την υδρόγειο με μέτωπο προς τα παιδιά. Περιστρέφουμε την υδρόγειο αντίθετα προς τη φορά των δεικτών του ρολογιού (έτσι ώστε να βλέπουν τα παιδιά την πραγματική φορά της περιστροφής της γης). Τοποθετούμε έναν φακό, που θα έχει τον ρόλο του ήλιου, να φωτίζει την περιοχή της υδρογείου που βλέπουν τα παιδιά. Ρωτάμε τα παιδιά ποιες περιοχές έχουν μέρα και ποιες νύχτα. Περιστρέφουμε αντίθετα προς τη φορά των δεικτών του ρολογιού και ρωτάμε τα παιδιά εκ νέου.

Επίσης πάνω στην υδρόγειο μπορούμε να κολλήσουμε δύο μικρά ανθρωπάκια,  το Γιώργο και το Νίκο της παραπάνω ιστορίας, και να αρχίσουμε να γυρνάμε την υδρόγειο από αριστερά προς τα δεξιά (όπως δηλαδή κινείται η γη), με το φακό αναμμένο και στραμμένο πάνω στη σφαίρα. Δείχνουμε στα παιδιά πώς πρώτα φωτίζεται το ένα ανθρωπάκι και ύστερα το άλλο. Γενικεύουμε το παράδειγμα με όλη τη γη, για να καταλάβουν τα παιδιά τη διαδοχή ημέρας και νύχτας σε ένα τόπο (κρατάμε το φακό πάντοτε αναμμένο κατά την κίνηση της σφαίρας για να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά ότι ο ήλιος φωτίζει συνέχεια δηλαδή δε σβήνει).

Αρχικά, κάνουμε επίδειξη της παραπάνω δραστηριότητας και στη συνέχεια ζητάμε τη βοήθεια των παιδιών για να απαντηθούν οι παρακάτω ερωτήσεις.

      ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1)     Ποιες περιοχές έχουν μέρα; ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2)     Ποιες περιοχές έχουν νύχτα; ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3)     Σε ποιες περιοχές της Γης αρχίζει τώρα να ξημερώνει ; ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4)     Σε ποιες περιοχές της Γης αρχίζει τώρα να βραδιάζει; ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5)     Πόσος χρόνος χρειάζεται για να πραγματοποιηθεί μία πλήρης περιστροφή της Γης ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6)     Ποια η φορά περιστροφής της Γης; ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7)     Αναπαριστούμε το παρακάτω σχήμα στον πίνακα της τάξης.

 

 

Νύχτα

Μέρα

Ελλάδα

 

 

Ην. Πολιτείες

 

 

Κίνα

 

 

Αυστραλία

 

 

Αφρική

 

 

 

Αρχικά τοποθετούμε ένα ανθρωπάκι πάνω στην υδρόγειο σφαίρα και συγκεκριμένα στην Ελλάδα, η οποία έχει μέρα. Έπειτα, ζητάμε από ένα παιδί να βάλει ένα άλλο ανθρωπάκι κάθε φορά στη χώρα που του ζητείται και να πει αν έχει ημέρα-νύχτα. Στη συνέχεια, συμπληρώνονται στον πίνακα οι σωστές απαντήσεις.

 

8)     Όταν ο Ήλιος φωτίζει το ανατολικό ημισφαίριο, τότε το δυτικό έχει νύχτα 

ΣΩΣΤΟ                                ΛΑΘΟΣ

ΓΙΑΤΙ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

9)     Πιστεύετε ότι ο άξονας της Γης επηρεάζει την εναλλαγή ημέρας και νύχτας στις διάφορες περιοχές του πλανήτη;       

 

ΝΑΙ                                              ΟΧΙ

 

Γιατί;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Σ’ αυτό το σημείο προκειμένου να γίνει κατανοητή η έννοια του άξονα και η περιστροφή της Γης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε βοηθητικά μία σβούρα. Περιστρέφουμε παράλληλα μ’ αυτήν και την υδρόγειο σφαίρα για να συνδέσουν τα φαινόμενα.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ

Δημιουργία νύχτας – μέρας με παιχνίδι – προσομοίωση με τους μαθητές/τριες να παριστάνουν τη γη και τον ήλιο. Ένας μαθητής αναπαριστά τον Ήλιο. Οι υπόλοιποι μαθητές αναλαμβάνουν ατομικά το ρόλο της Γης. Τοποθετούνται κυκλικά γύρω από το παιδί - Ήλιος και περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό τους με σταθερό ρυθμό με την ίδια φορά περιστροφής  της γης . Με το άκουσμα κάποιου ήχου που έχει προσυμφωνηθεί π.χ. παλαμάκια μένουν ακίνητα. Την ημέρα είναι όρθιοι, τη νύχτα κάθονται στο πάτωμα. Όποιος κάνει λάθος, βγαίνει από το παιχνίδι.

Επίσης, θα θέλαμε να προτείνουμε τη χρήση του λογισμικού πλανήτης-Γη στη διάρκεια της παραπάνω διδασκαλίας. Ο/Η εκπαιδευτικός στην έναρξη της διδακτικής ώρας θα μπορούσε να «τρέξει» το συγκεκριμένο λογισμικό με κάποιον τρόπο στην τάξη και να υποδείξει στα παιδιά να παρατηρήσουν ποιες περιοχές φωτίζονται και ποιες όχι. Αφού τελειώσει τη παραπάνω διδασκαλία, επανέρχεται πάλι στο λογισμικό και προτρέπει τα παιδιά να δουν ξανά ποιες περιοχές έχουν τώρα μέρα και ποιες νύχτα.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

Ø      Βιβλίο δασκάλου, http:pi-schools.sch.gr/dimotiko

Ø      Βιβλίο: Χριστίνα Σολομωνίδου , Νέες τάσεις στην εκπαιδευτική τεχνολογία (Εποικοδομητισμός και σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης), εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Αθήνα 2006

Ø      Βιβλίο: Νίκος Λαμπρινός, Διδακτική της Γεωγραφίας, έκδοση ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2006  

Ø      Βιβλίο: Φανή Σέρογλου, φυσικές επιστήμες για την εκπαίδευση του πολίτη, εκδόσεις επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2006

Ø      Διαδίκτυο: λογισμικό πλανήτης-γη

(http://www.doukas.gr/geo/g_main.htm

http://eland.ipet.gr