.Β.1

Η Ιερά Εξέταση έμεινε στην ιστορία σαν το πιο απεχθές συλλογικό όργανο ψυχικής και σωματικής εξουθένωσης του ανθρώπου. Εξευτέλισε, βασάνισε και θανάτωσε χιλιάδες ανθρώπους για την υπεράσπιση της Πίστης. Σύνθημά της: Φωτιά στο κορμί για να σωθεί η ψυχή. Από την αποτρόπαια ιστορία των βασανιστηρίων που επινόησαν «οι κρατούντες» άνδρες, η Ιερά Εξέταση υπήρξε το πιο μισητό δείγμα.

Η περίοδος από το 15ο εώς τον 17ο αιώνα υπήρξε εξοντωτική και απάνθρωπη και τα βασανιστήρια είχαν πάρει μορφή επιδημίας. Η μάστιγα αυτή απλώθηκε σαν γάγγραινα σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Στην Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, στην Ελβετία, στην Πολωνία, στην Ουγγαρία, στη Ρωσία, στη Γερμανία, όπου διηγούνται τρομερά παραμύθια για τη «συνάντηση μαγισσών το βράδυ του Σαββάτου», για να φθάσει κάποια μέρα ως τη μακρινή Αμερική και συγκεκριμένα στην πόλη Σάλεμ. (…) Αν πατέρας της Ιεράς Εξέτασης υπήρξε ο Δομήνικος, που δεν έχασε ωστόσο τον τίτλο του Αγίου, πραγματικός εφαρμοστής των σχεδίων του στάθηκε ο Θωμάς Τορκουεμάδας. Με την προστασία του Φερδινάνδου της Αραγωνίας, ο τρομερός αδιάλλακτος και φανατικός αυτός μοναχός, που το 1483 έγινε γενικός ιεροεξεταστής, κατέκλυσε μα κύμα τρόμου ολόκληρη την Ισπανία.

(…)Το «σωτήριον» έτος 1484, ο πάπας Ιννοκέντιος Δ’ δημοσίευσε μια Βούλα, με την οποία καθιέρωνε από καθέδρας το κυνήγι των μαγισσών. Με αυτό επικύρωνε το έργο των δύο ιεροεξεταστών Γιάκομπο Σπρέγκερ και Χάινριχ Κράμερ, γνωστού ως «εκτελεστή».

Στέργιου Αγγελική, Μισογυνία, Θεσσαλονίκη 1985, σ.34-35

Διακρίνετε τα εικονιζόμενα πρόσωπα και τη στάση που τηρούν.

.Β.4

Το Malleus Maleficarum (Το Σφυροκόπημα των Μαγισσών) υπήρξε το εγχειρίδιο των σκληρών Ιεροεξεταστών του Μεσαίωνα, όπου γράφηκε κατά τη διάρκεια της μαζικής υστερίας εναντίον των «αιρετικών».

Αρχικά εκδόθηκε στην Γερμανία το 1486, και γρήγορα μεταφράστηκε και εκδόθηκαν πάμπολλα αντίτυπα στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Αγγλία.

Συγγραφείς του Malleus Maleficarum υπήρξαν δύο Ιεροεξεταστές, ο Χένριχ Κράμμερ και ο Τζάιμς Σπρέντερ, οι οποίοι και εξουσιοδοτήθηκαν από τον Πάπα στις 9 Δεκεμβρίου του 1484 να εκδιώξουν της Μάγισσες από την Βόρεια Γερμανία. Ο πραγματικός όμως σκοπός του Πάπα ήταν να εξολοθρεύσει την Προτεσταντική αντίσταση και να εδραιώσει την απόφαση του Πάπα Αλεξάνδρου IV που είχε γίνει το 1258 σχετικά με τον διωγμό των αιρετικών.

Έτσι, το Malleus Maleficarum εξαπλώθηκε σε όλη την Γερμανία, την Αγγλία και την υπόλοιπη Ευρώπη, και τα Καθολικά και τα Προτεσταντικά αστικά δικαστήρια το υιοθέτησαν πολύ σύντομα. Οι πληροφορίες για την δράση και το ιστορικό των Κράμμερ και Σπρέντερ δεν είναι ολοκληρωμένες, γνωρίζουμε όμως ότι και οι δύο υπήρξαν ηγούμενοι Δομινικιανού Τάγματος αλλά παρ όλα αυτά, όταν έφτασαν στην Γερμανία με την σφραγίδα του Πάπα, έλαβαν ψυχρότατη υποδοχή, χαρακτηριζόμενοι ως δυσάρεστες προσωπικότητες, και δεν ήταν λίγοι οι Πάστορες που τους εκδίωξαν, επικαλούμενοι εκκλησιαστική επικήρυξη περί Ιεροεξεταστών που υπεξαιρούσαν χρήματα για προσωπικές τους ανέσεις. Και οι δύο άντρες, αργότερα αποκαλύφθηκε ότι ενεπλέκονταν σε πάσης φύσεως παρανομίες. Και οι δύο άντρες είχαν ένα πλούσιο συγγραφικό έργο, και ο Κράμμερ το 1485 συνέγραψε ένα σαφές εγχειρίδιο Μαγείας όπου αργότερα περιλήφθηκε στο Malleus Maleficarum.

Το Malleus Maleficarum περιείχε οδηγίες για αναγνώριση, ανακρίσεις και βασανισμό των μαγισσών. Οι λεπτομέρειες για τον βασανισμό είναι φρικιαστικές, και αναφέρονται με εντυπωσιακή ψυχρότητα! Προδίδουν επίσης συγγραφέα όπου έχει πειραματιστεί εκτενώς στο ανθρώπινο σώμα, γνωρίζοντας την ανθεκτικότητά του καθώς και το πώς γίνεται να διατηρηθεί ζωντανό και με όλες τους τις αισθήσεις κατά την διάρκεια βασανιστηρίων, ώστε να παρατείνεται όσο το δυνατό περισσότερο το μαρτύριό?  

Ο σεξισμός επίσης στο εγχειρίδιο είναι διάχυτος, μιας και ξεκάθαρα αναφέρει ότι παρ όλο που και άντρες και γυναίκες μπορούν να γίνουν μάγοι και μάγισσες αντίστοιχα, οι ύποπτες για εξάσκηση της μαγείας είναι οι γυναίκες, επεξηγώντας τον ισχυρισμό ως «το γυναικείο φύλο ενδιαφέρεται περισσότερο για την σάρκα απ ότι το αρσενικό. Η γυναίκα δημιουργήθηκε από το πλευρό άνδρα, επομένως είναι ατελές πλάσμα, ανάπηρο, και δεν ανήκει στο προνομιούχο φύλο το οποίο επέλεξε και ο Χριστός να ενσαρκωθεί» επίσης αναφέρεται ότι «η μαγεία εξαπλώνεται στις γυναίκες λόγω της διαμάχης και τον φθόνο μεταξύ παντρεμένων και ανύπαντρων γυναικών, το οποίο είναι και χαρακτηριστικό του γυναικείου είδους». {Αν και οι συγγραφείς υποστήριζαν ότι δεν ήταν μισογύνηδες, όλα τους τα έργα είναι διάχυτα με ένα παθολογικό μίσος για τις γυναίκες, και διαβάζοντας το εγχειρίδιο με μάτι ψυχολόγου, αναμφισβήτητα διακρίνουμε τον μισογυνισμό τους,} και ειδικότερα διαβάζοντας σε κεφάλαιο περί «της δύναμης των γυναικών να εκμεταλλεύονται και να διαφθείρουν την αγνή φύση του άντρα, με σκοπό την συνουσία».

Το Malleus Maleficarum διαχωρίζεται σε τρία μέρη. Σε κάθε ένα από αυτά, θέτονται ερωτήματα τα οποία απαντούνται υποθετικά και αντιφατικά.

Στο πρώτο μέρος, αποπειράται να εξηγηθεί πως ο Σατανάς και οι μάγισσές του συνεργάζονται, «με την άδεια του Μεγαλοδύναμου» (!!!) για να επιφέρουν δεινά στους άντρες και σε όλα τα ζώα (!!!), συμπεριλαμβανομένου να τα δελεάζουν σεξουαλικά, να καταστρέφουν την γονιμότητά τους και να μεταμορφώνουν τους άντρες σε ζώα και τα ζώα σε άντρες (!!!).

Στο δεύτερος μέρος, αναφέρεται το πώς οι μάγισσες κάνουν μάγια και ξόρκια, και πως μπορεί κανείς να προφυλαχθεί από αυτά. Μεγάλη σημασία δίδεται στην «συμφωνία με τον Διάβολο» και για το πώς υπογράφεται συμβόλαιο με αυτόν. Τονίζεται μάλιστα ιδιαίτερα ότι αν και οι γυναίκες κατέχουν έμφυτα την δύναμη του Σατανά, οι άντρες δεν έχουν καμία τέτοια δύναμη από μόνοι τους, παραμόνο εάν έχουν κάνει συμφωνία με τον Διάβολο (!!!)
Οι συγγραφείς ισχυρίζονταν ότι όλες τις πληροφορίες όσον αφορά το πώς εξασκείται η μαγεία, πως γίνονται τα μάγια, τα ξόρκια και οι «συμφωνίες με το Διάβολο», τις έλαβαν από «ανακρίσεις» μαγισσών. Αυτές οι «ανακρίσεις», ήταν ουσιαστικά τα απάνθρωπα βασανιστήρια και με τα οποία ο Κράμμερ και ο Σπρένγκερ υποχρέωναν τις ανακρινόμενες να υπογράψουν χαρτιά στα οποία αποδέχονταν ότι έκαναν τα όσα αναγράφονταν σε αυτά.

Το τρίτο μέρος, έχει να κάνει με την νομική διαδικασία κατηγορίας μαγισσών. Συμπεριλαμβάνει οδηγίες για το πώς θα πρέπει να παίρνεται η κατάθεση, η αποδοχή των εγκλημάτων, η διαδικασία της δίκης και των βασανιστηρίων καθώς και οδηγίες για την ποινή. Μεταξύ των άλλων, αναφέρεται επίσης ότι οι καταθέσεις μαρτύρων οι οποίοι είναι εχθρικοί έναντι των κατηγορουμένων, θα πρέπει να γίνονται αποδεκτές και να θεωρούνται έγκυρες (!!)
Οδηγίες για τα βασανιστήρια δίδονται με ψυχρότητα, όπως ανέφερα και προηγουμένως, και τονίζεται ότι εάν η/ο κατηγορούμενη/ος δεν έχει ομολογήσει μετά από έναν περίπου χρόνο στην φυλακή, είναι κίνητρο για να βασανιστεί. Οπότε, οι ομολογίες κατά την διάρκεια βασανιστηρίων θεωρούνται έγκυρες (!!!)
Οι δικαστές δικαιούνται να πουν ψέματα στην/στον κατηγορούμενη/ο, υποσχόμενοι επιείκεια εάν ομολογήσουν (!!!) δικαιολογώντας αυτό ως «για το καλό της κοινωνίας»!
Επέτρεπε μερική επιείκεια για ορισμένα εγκλήματα, αλλά τονίζει ιδιαίτερα ότι η θανατική ποινή είναι η επιθυμητή, μιας και όσο περισσότερες μάγισσες θανατωθούν, τόσο το καλλίτερο!!

Οι αντιφάσεις στο εγχειρίδιο είναι αναρίθμητες. Από την μια αναφέρει ότι οι μάγισσες έχουν ως μοναδικό σκοπό να βλάψουν την ηθική και τους άντρες, και παρακάτω αναφέρει ότι μονάχα οι μικρόψυχοι και μοχθηροί άνθρωποι κινδυνεύουν από τις μάγισσες. Από την μια τονίζει ότι οι δικαστές που δικάζουν τις μάγισσες είναι απρόσβλητοι από τα μάγια τους, και παρακάτω αναφέρει τρόπους προστασίας των δικαστών από τα μάγια. Ένας από αυτούς τους τρόπους ήταν να κουρεύουν τελείως την μάγισσα μιας και τα μαλλιά της είναι όλη η μαγική της δύναμη (!!!) και να προχωρά ανάποδα και γυμνή, με την πλάτη στον δικαστή ώστε να μην μπορεί να του ρίξει «το μάτι του κακού».

Παρ όλη την βαναυσότητά του, το Malleus Maleficarum αγαπήθηκε και χρησιμοποιήθηκε πολύ από τους Ιεροεξεταστές. 14 επανεκδόσεις τυπώθηκαν μέχρι το 1520, και άλλες 16 μέχρι το 1669! Έγινε το θεμελιώδες εγχειρίδιο κάθε Ιεροεξεταστή και Δικαστή, και αργότερα συγγραφείς βάσισαν τα έργα τους σε αυτό. Αυτό που τιμήθηκε περισσότερο απ όλα, ήταν ότι ταύτιζε την μαγεία με τα αιρετικά (κατά τους Καθολικούς και Προτεστάντες) χριστιανικά δόγματα! 

Είναι επίσης πραγματικά ελάχιστες οι δίκες κατά τις οποίες η/ο κατηγορούμενη/ος βρέθηκαν αθώοι? αλλά ακόμα και αυτοί, θανατώθηκαν μετά θάνατον. Ακόμα και με την παραμικρή υποψία, άνθρωποι κατηγορούνταν και καταδικάζονταν.

Υπάρχουν μαρτυρίες για ανθρώπους που κατηγορήθηκαν, βασανίστηκαν και καταδικάστηκαν επειδή εθεάθησαν να κάνουν βόλτα στο δάσος ή να κόβουν βότανα το βράδυ, να χαϊδεύουν μαύρη γάτα, να μην φορούν σταυρό, να μιλάνε μόνοι τους. Η λίστα της παράνοιας ήταν μακριά, αλλά οι υπ αριθμών ένα ύποπτοι, ήταν οι έχοντες κόκκινα μαλλιά.

.Β.5

Τορκουεμάδας. 

Στην Ισπανία, ο διορισμένος από τον πάπα «ιεροεξεταστής της Ιβηρικής» Τορκουεμάδας (1420 – 1498) ξεπέρασε σε θηριωδία όλους τους ομοίους του, εξαποστέλλοντας στις πυρές μέσα σε 18 μήνες 10.220 ανθρώπους και στην αγχόνη 97.361. Καθώς η ιστορία συνεχίστηκε άλλους δύο αιώνες, αν υπολογιστούν κι όσοι έχασαν τη ζωή τους, όχι μόνο σα μάγοι αλλά και σαν αιρετικοί, προκύπτει ένας φοβερός αριθμός: οι Ισπανοί από 20 εκατομμύρια που ήταν πριν γεννηθεί ο Τουρκουεμάδας, μέσα σε 200 χρόνια απόμειναν μόλις 6. «Ένα ρεκόρ που οι πιο ένθερμοι σύγχρονες ζηλωτές των πολιτικών διωγμών δεν κατάφεραν να φτάσουν (…). Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στους διωγμούς έχασαν τη ζωή τους περισσότερα άτομα απ’ όσα σ’ όλους τους ευρωπαϊκούς πολέμους μέχρι το 1914.»

Καρζής Θ., Η γυναίκα στο μεσαίωνα , εκδ. Φιλλιπότη, Αθήνα 1989, σ.171-172

.Β.6

Μάθιου Χόπκινς 

Η ενάρετη χαρά που πρόσφερε η θεάρεστη πράξη της ανακαλύψεως μιας μάγισσας, συμπληρωνόταν και με την ενθάρρυνση μιας χρηματικής αμοιβής. Η δραστηριότητα ανθρώπων, όπως ο Μάθιου Χόπκινς στην Αγγλία, που αυτοονομαζόταν στρατηγός – ντέτεκτιβ, επιφορτισμένος για την ανακάλυψη των μαγισσών, θυμίζουν περισσότερο έναν ποντικοκυνηγό, παρά έναν κυνηγό υπερφυσικών όντων. Η κατηγορία ότι παραφούσκωνε τις τσέπες του, τον ανάγκασε να δικαιολογηθεί λέγοντας ότι: «ζητάει μόνο είκοσι σελίνια για κάθε πόλη, τη στιγμή που είναι υποχρεωμένος ορισμένες φορές, να ταξιδεύει έφιππος 20 μίλια για να φτάσει σ’ αυτή. Ακόμη δεν παίρνει κανένα συμπληρωματικό ποσό για τη δουλειά που θα κάνει εκεί και για την επιστροφή του. (Κι ας σημειωθεί ότι μπορεί να παραμείνει μια ολόκληρη εβδομάδα). Στο διάστημα αυτό ανακαλύπτει 3 έως 4 μάγισσες, ενώ και μια μόνο ν’ ανακάλυπτε θα είχε πληρωθεί πολύ φτηνά. Αυτό είναι το δήθεν μεγάλο ποσό που παίρνει, με το οποίο, ας σημειωθεί, πρέπει να συντηρήσει την ομάδα του και 3 άλογα.

Ο Χόπκινς περιέγραψε λεπτομερειακά την ομάδα των δαιμόνων που υπηρετούσαν μια μάγισσα στο Έσσεξ, την ώρα που ήταν κι αυτός παρών. Τα ονόματά τους ήταν ένα περίεργο ανακάτεμα πρωτόγονων και παράδοξων ονομάτων. Ο Χολτ έμοιαζε με άσπρο γατάκι, ο Τζάρμαρ έμοιαζε σαν ένα παχύ κοντοπόδαρο σκυλί, ο Βίνεγκαρ Τομ σα λαγωνικό με κεφάλι βοδιού, ο Σακ κι ο Σούγκαρ, σα μαύρα κουνέλια. Υποστήριζε ότι τα ονόματά τους αποτελούσαν ασφαλή μαρτυρία της υπερφυσικής προελεύσεώς τους, γιατί κανείς άνθρωπος δε θα μπορούσε να τα έχει επινοήσει. Η μέθοδός του για την απόσπαση ομολογιών, ήταν μια σκληρή μορφή ανακρίσεως τρίτου βαθμού: κρατούσε τη μάγισσα άγρυπνη επί 24 ώρες, κάτω από δυνατό φως, μέχρις ότου οι δαίμονες, πιεζόμενοι από την πείνα, αψηφούσαν το φως και παρουσιάζονταν.

Τσάμπερλιν Ρ.Ε., Η καθημερινή ζωή στην Αναγέννηση, εκδ. Ν.Παπαδήμα, Αθήνα 1989, σ.152-153

.Β.3

ΒΟΥΛΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑ 

Ο Μεσαίωνας βρισκόταν ήδη προς το τέλος του όταν ο πάπας Ιννοκέντιος 8ος υπόγραψε μια βούλα εναντίον της μαγείας, με τον τίτλο Summa desirantes.

«Έφτασε στ’ αυτιά μας – διάβαζε κανείς – ότι σε μερικές περιοχές της Βόρειας Γερμανίας (…) πολλά άτομα και των δύο φύλων έχουν κυριευτεί από δαιμόνια, στοιχειά κι αερικά· και η συνέπεια από τις γητειές, τα μαγικά λόγια και τα ξόρκια τους είναι ότι προκάλεσαν το θάνατο βρεφών που βρίσκονταν ακόμη στο μητρικό στήθος, καθώς και μικρών ζώων, ότι κατάστρεψαν προϊόντα της γης, αμπέλια και καρπούς δέντρων, ότι οδήγησαν στο θάνατο άντρες, γυναίκες και οικιακά ζώα κάθε είδους (…) Αυτοί οι αχρείοι βασανίζουν άντρες, γυναίκες και ζώα, προκαλώντας τους φριχτούς πόνους και αποκρουστικές πληγές (…) Παρεμποδίζουν τους άντρες να εκτελέσουν τη σαρκική πράξη και τις γυναίκες να συλλάβουν…».

Όταν αυτή η βούλα είδε το φως της δημοσιότητας δεν υπήρξε πια ο χριστιανός που ν’ αμφισβητήσει την ύπαρξη μάγων και μαγισσών, γιατί αν κάποιος το τολμούσε θα χαρακτηριζόταν στη στιγμή αιρετικός, ή ένοχος κι αυτός μαγείας.

Καρζής Θ., Η γυναίκα στο μεσαίωνα , εκδ. Φιλλιπότη, Αθήνα 1989, σ.166