«Υπόσχεση» για μεγαλύτερη ανισότητα

του Γιώργου Τσιάκαλου

Στο διάλογο για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του συντάγματος συχνά τίθενται ερωτήματα για την ποιότητα των ιδιωτικών πανεπιστημίων και για τις επιπτώσεις που θα έχει η ίδρυσή τους. Οι απαντήσεις που δίνονται αποκλίνουν πολύ μεταξύ τους, ενώ οι εμπειρίες που έχουμε από άλλες χώρες επιτρέπουν εντελώς βέβαιες προβλέψεις.

Η αλήθεια είναι ότι

πολλά ιδιωτικά πανεπιστήμια θα έχουν πολύ χαμηλή ποιότητα και θα περιορίζονται στη διδασκαλία (παραλείποντας συνειδητά την έρευνα), ενώ

ορισμένα ιδιωτικά πανεπιστήμια ή κάποια τμήματα τους θα είναι καλύτερα από τα δημόσια (με αποτέλεσμα να αποψιλώνουν τα τελευταία από ικανό προσωπικό).

Θα έχουμε δηλαδή αυτό που ήδη υπάρχει στις ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστική η σχετική περιγραφή που περιλαμβάνεται σε κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης:

«Συγκριτικά υπάρχουν πάνω από 4.000 ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις ΗΠΑ. 550 από αυτά παρέχουν διδακτορικούς τίτλους και 125 αναγνωρίζονται ως «ερευνητικά πανεπιστήμια». Περίπου 50 από αυτά συγκεντρώνουν τις βασικές ικανότητες ακαδημαϊκής έρευνας στις ΗΠΑ, την κρατική χρηματοδότηση που υποστηρίζει την πανεπιστημιακή έρευνα και τα βραβεία Νόμπελ της χώρας για τις επιστήμες.»

Αυτό περίπου είναι το μέλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που επιδιώκεται με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ευρώπη -και στην Ελλάδα.

Σοβαρές θα είναι οι κοινωνικές επιπτώσεις, καθώς η πρόσβαση στα διαφορετικής ποιότητας πανεπιστήμια –αυτό δείχνουν όλες οι εμπειρίες από τον κόσμο όπου έχουμε τέτοια εξέλιξη- εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τις οικονομικές δυνατότητες των οικογενειών. Το τελευταίο δεδομένο δεν αλλάζει ακόμη και όταν εφαρμόζονται πολιτικές επιδότησης των σπουδών από το κράτος (τα λεγόμενα «κουπόνια») ή επιδοτούμενων από το κράτος ειδικών φοιτητικών δανείων. Σε όλες τις περιπτώσεις διαπιστώνουμε τεράστια αύξηση των οικογενειακών δαπανών για την εκπαίδευση, που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού των παιδιών φτωχών οικογενειών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και την υπερχρέωση των οικογενειών που ανήκουν στα μεσαία κοινωνικά στρώματα.

Η υπόσχεση που αφειδώς δίνεται σήμερα ότι θα ενισχυθούν τα δημόσια πανεπιστήμια αποτελεί συναλλαγματική χωρίς αντίκρισμα, καθώς το άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην οικονομία της αγοράς έχει ως αιτία την απροθυμία ή αδυναμία των ευρωπαϊκών χωρών να αντεπεξέλθουν οικονομικά στις απαιτήσεις των καιρών. Γι’ αυτό εκείνες οι ευρωπαϊκές χώρες που επιτρέπουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια αλλά ενδιαφέρονται ταυτοχρόνως να έχουν και ισχυρά δημόσια προσανατολίζονται προς την ενίσχυση «πανεπιστημίων αριστείας». Αυτό γίνεται μέσα από την μείωση των πόρων που διατίθενται στην συντριπτική πλειοψηφία των ιδρυμάτων και τη συγκέντρωση των πόρων σε λίγα μόνον πανεπιστήμια ή τμήματα. Από τη διαδικασία αυτή δημιουργούνται ίσως κάποια ισχυρά πανεπιστήμια, συνολικά όμως μαραζώνει η τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ουσιαστικά βιώνουμε σήμερα την απειλή της γενικευμένης ανισότητας ντυμένη ως υπόσχεση αριστείας.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΕΓΝΑΤΙΑ στις 11-1-2007